خلاصة:
در این مقاله، تثلیث پدر، پسر، روحالقدس که یکی از انگارههای بنیادین بسیار مهم در یزدانشناسی مانوی است، معرفی شده است. در متون مانوی تورفان که تثلیث در آنها بازتاب پیدا کرده، گهگاه روحالقدس با «روح زنده»، که یکی دیگر از تجلیات برجسته پدر بزرگی (خداوند متعال مانوی) است، اشتباه گرفته میشود. مقاله حاضر میکوشد از طریق بررسی متنشناختی این دو را از هم بازشناساند و در شرایطی که متن ابهامآمیز است روشن کند که روی سخن با روح زنده است یا با روحالقدس. معنای ثانویه واژه «باد» در متون مانوی در این مقاله بررسی شده است.
ملخص الجهاز:
"روح برگزیده » کدام ̱rwhʾh «روح » است ؛ «روح زنـده » یـا «روح القـدس » یـا حتـی ترکیبـی از 5 هر دو؟ روح زنده یاروح القدس ؟ در زیر، اشکال مختلف نام این دو ایزد میآید تا بتوان با بررسی دو صفت «زنـده » و «گزیده » این دو الوهیت را، که گاهی در متون مانوی تورفان به درستی از هـم تمیـز داده 6 نمیشوند، بازشناخت : روح گزیده یا روح القدس روح زنده 8 rwḥʾ dqwdšʾ, rwḥʾ ḥyʾ7 آرامی rwḥʾ qdyšʾ, rwhʾ hyʾ qdyšʾ wʾxš ywjdhr, wʾxš zyndg فارسی میانه wcydwʾd wjyd(g) wʾd, wʾd jywndg پارتی wʾd wjydg, wʾd jywndg ʾwd wjydg zprṭ wʾṭ,11 zprṭ wʾxš wʾd jywndg,9 سغدی wʾδ jywndyy ʾβtkyšpy xwtʾw10 wjyδwʾδδ Spiritus Sanctus, Vivus Electus Spiritus Vivens لاتین جدول بالا نشان میدهد wʾd «روح » (تحت اللفظ : «باد») برای هر دو الوهیت بـه کـار رفته است .
روح ləu xa xi jia چینی زنده پارتی žīwandag زنده ɕi wyn ndəŋ چینی پارتی wižīdag گزیده wy ʑi ləg چینی در کنار شواهد دیگـر، مـتن بـالا نیـز نشـان مـیدهـد هـر جـا پـس از واژه «روح » (تحت اللفظ «باد») صفت «زنده » کنار صفت «مقدس » بیاید (یعنی هم زمـان بـه صـورت «زنده و مقدس » یا «مقدس و زنده »)، آن روح ، روح القدس است ، نه روح زنـده ؛ گرچـه نام این ایزد اخیر نیز با صفت «زنده » (و فقط با این صفت ) همراه است ."