خلاصة:
در این مقاله پس از معرفی لغت آرشیو،انواع آرشیوها،و تاریخچهء پدید آمدن آنها در جهان به گونه‌ای مجمل مورد بررسی قرار گرفته است.تأکید اصلی مقاله بر بیان تاریخچهء مختصری از تحولات مؤسسات آرشیوی در ترکیه است.اسناد نگهداری شده در این آرشیوها هم از نظر کمیت و هم از نظر کیفیت منبعی یگانه و اصیل برای پژوهشگران ترکیه و سایر کشورها به شمار می‌آیند،زیرا امپراتوری عثمانی به مدت 6 قرن بر حوزهء جغرافیایی وسیعی که شامل شبه جزیرهء بالکان،کشورهای حوزهء مدیترانه،شمال آفریقا و کشورهای غرب آن می‌شد،سلطه داشت و اکثر پژوهشگران ملل و کشورهای مختلفی که پس از انقراض و فروپاشی امپراتوری عثمانی تشکیل شده‌اند،گذشتهء خود را در آرشیوهای این کشور جست و جو می‌کنند.هم اکنون آرشیو عثمان(واقع در استانبول)و آرشیو جمهوری(واقع در آنکارا)از مهم‌ترین مؤسسات آرشیوی ترکیه محسوب می‌شوند.
ملخص الجهاز:
"کلید واژه‌ها آشیو،ترکیه،استانبول،آنکارا،آرشیو صدارت عظمای عثمانی،آرشیو ریاست جمهوری،مخزن اوراق،سید حسن محسن افندی،محمود کمال اینال،نظام نامهء خزینهء اوراق کلمهء آرشیو در تمام دنیا به معانی ذیل به کار می‌رود:الف)فعالیت‌های افراد حقیقی و حقوقی به منظور حفظ و نگهداری اسناد؛ ب)مؤسسات که موضوع سخن آنها اسناد است،و ج)محل‌هایی که اسناد در آنها مورد حفاظت قرار می‌گیرند.
آرشیو در معنای اعتباری به جمع‌آوری اسناد مربوط به فعالیت‌های ادارات رسمی، مؤسسات گوناگون،و افرادی اطلاق می‌شود که اصول و تشریفات کارهای اجرایی آنها به اتمام رسیده است و ضرورت محافظت و بهره‌برداری از آنها ایجاب می‌کند که در شکلی منظم و با قواعدی معین در محلی گردآوری شده،و از آنها نگهداری شود و این مکان همان آرشیو است.
در آرشیو عثمانی به عنوان دولتی که در سه قاره گسترش یافته بود و اداره کردن ملت- هایی به زبان‌ها،مذهب‌ها،و نژادهای مختلف سبب شده بود اسناد مرتبط به این ملت‌ها،با وسواس و دقتی فراوان بر روی کاغذ آمده و نگهداری شود.
Basvekalet Arsiv Umum Mudurlugu "ادارهء کل آرشیو نخست وزیری"36ایجاد شد و در درون حوزهء تشکیلات مرکزی نخست وزیری جای گرفت.
در سال‌های اخیر که آرشیوهای ما و به خصوص آرشیو نخست وزیری عثمانی به مسئله‌ای ملی تبدیل شده است،بار دیگر فعالیت‌ها آغاز شده است و این بار طبقه‌بندی اسناد با کادری جوان سرعت یافت.
این آرشیو که در آنکارا قرار دارد دربر گیرندهء آخرین دفاتر تحریر قباله در قرن 16 و نیز کاغذهای قبالهء تحریر یافته از 1848 به بعد است که در این مکان از آنها محافظت می‌شود."
(
, 
, 
)
