خلاصة:
برخی مکاتب بشری همچون ادیان آسمانی مکلف بودن انسان را می پذیرند. اما دوران
معاصر، دوران رشد مکاتب جدیدی است که بر مبنای انسان محوری شکل گرفته است; مکاتبی
که غالبا حق محوری را بر تکلیف محوری ترجیح داده و انسان را به سوی آشنایی با حقوق
خود و مطالبه آن فرا می خوانند، خدامحوری و تکلیف مداری را مربوط به انسان های
پیشین و قرن های گذشته قلمداد می کنند! برخی از اندیشمندان معاصر، تکلیف مداری و
خدامحوری را با کرامت انسان در تعارض می بینند و بر این باورند که انسان آزاد
آفریده شده است و تکلیف، متعرض آزادی او می شود و کرامتش را به مخاطره می اندازد!
این تفکر که از انسان گرایی افراطی ناشی می شود، در مقابل دیدگاه خداباوران، که
تکالیف الهی را حکیمانه می دانند، قرار دارد.
این مقاله در صدد تبیین نقطه نظرات دو دیدگاه مزبور و بیان این نکته است که بر
خلاف دیدگاه نخست، تکالیف الهی نه تنها هیچ گونه تنافی و تعارضی با کرامت انسان
ندارد، بلکه نشان ارجمندی و تکریم او توسط خداوند است و مکلف ندانستن انسان مفهومی
جز توهین به انسان و تضییع کرامت او نخواهد داشت.
ملخص الجهاز:
"در خصوص تکالیف الهی که از ناحیه شریعت متوجه انسان می شود، از دو منظر می توان انسان را مکلف دانست و تکلیف را مساوی با تکریم او به شمار آورد و یا دست کم آن تکالیف را به معنای توهین به او قلمداد نکرد: الف) بر اساس منظر نخست، انسان را در این دنیا باید به عنوان موجودی قلمداد کرد که از طرف خداوند مسئولیت جانشینی خدا در زمین بر عهده اش نهاده شده.
قرآن کریم نیز بر این مهم تصریح نموده، تکالیف را نشانه تکریم مکلف از سوی واضع تکلیف می داند: (و إذ قال ربک للملائکة إنی جاعل فی الأرض خلیفة قالوا أتجعل فیها من یفسد فیها ویسفک الدماء ونحن نسبح بحمدک ونقدس لک قال إنی أعلم ما لا تعلمون) (بقره: 30); هنگامی که پروردگار تو به فرشتگان فرمود که من می خواهم جانشینی در روی زمین قرار دهم، آنان گفتند: آیا کسی را در روی زمین به جانشینی برمی گزینی که در روی زمین فساد و تباهی کرده، خون ها می ریزد، در حالی که ما تو را تسبیح و تقدیس می کنیم؟ خداوند فرمود: من چیزی می دانم که شما نمی دانید.
بنابراین، همان گونه که رسیدن به سن هفت سالگی و اولین روز ورود به مدرسه، با اینکه مرحله جدیدی از تکالیف را برای فرزندان به دنبال خواهد داشت، به عنوان روزی مبارک برای فرزندان و والدینشان قلمداد می شود و بسیاری از خانواده ها چنین روزی را جشن می گیرند، ورود به سن تکلیف و رسیدن به مرحله ای که انسان شایستگی و قابلیت مخاطب پروردگار عالمیان قرار گرفتن را پیدا می کند و مسئولیتی عظیم را برای دست یابی به بالاترین مراحل کمال انسانی و سعادت ابدی خود می پذیرد، مهم ترین حادثه در طول زندگی انسان و شیرین ترین خاطره در دوران حیات این دنیایی او خواهد بود."
(
, 
, 
)
