خلاصة:
در این مقاله الگوهای جو تراز 500 هکتوپاسکال در هنگام ریزش بارشهای فراگیر و غیرفراگیر، با استفاده از تحلیل مؤلفههای اصلی در ایران شناسایی شده است. دادههای بارش روزانة مورد نیاز در 212 ایستگاه همدید از دورة 1359-1387 از سازمان هواشناسی کشور تهیه شد. با انجام میانیابی بر روی دادهها با ابعاد 7/18×7/18 کیلومتر، 4713 یاخته بهدست آمد که براساس آنها، درصد پهنة بارش در دورة مورد نظر بهصورت روزانه برای کل کشور محاسبه شد. بارشهای فراگیر بارشهایی تعریف شد که حداقل 50 درصد ایران در این روز بارش دریافت کرده باشد. براساس این، 996 روز بارش فراگیر و 9442 روز بارش غیرفراگیر بهدست آمد. پس از مشخص کردن روزهای با بارشهای فراگیر و غیرفراگیر، دادههای ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال روزهای مورد نظر از سری دادههای واکاویشده NCEP/NCAR بهصورت میانگین روزانه برداشت شد. با تحلیل مؤلفهمبنا بهطور جداگانه بر روی هریک از سری دادهها، حجم آنها کاهش داده شد و با تحلیل خوشهای بر روی مؤلفههای بهدستآمده، مهمترین الگوهای جوی آنها شناسایی شد. نتایج پژوهش نشان میدهد با افزایش تاوایی پتانسیل بر روی فرود شرق مدیترانه در جهت طولی امتداد پیدا میکند و زمانیکه محور فرود بر روی نصفالنهار 5/47 درجه طول شرقی واقع شود، بیش از 50 درصد ایران با ریزش بارش فراگیر مواجه خواهد شد. همچنین، زمانیکه فرود تراز 500 هکتوپاسکال روی شرق مدیترانه چندان عمیق نباشد و محور فرود دورتر از نصفالنهار 5/47 درجه طول شرقی واقع شود، بارشهای با مساحت کمتری در کشور رخ خواهد داد.
ملخص الجهاز:
"کاویانی و همکاران (١٣٨٦) در مطالعه ای با استفاده از زیج سی ساله ، به شناسایی الگوهای گردشی تراز ٥٠٠ هکتوپاسکال در ارتبـاط بـا بارش های حوضه مند پرداختند و به این نتیجه رسیدند که فرود روی دریای سیاه ، سوریه ، شرق و غرب مدیترانه مهم ترین عامل ریزش بارش های حوضه مند است .
رضیئی و همکاران (١٣٨٩) با استفاده از مؤلفه های اصلی، الگوهای روزانۀ گردش زمستانۀ جو تراز ٥٠٠ هکتوپاسکال را بر روی ایران و خاو میانه بررسی کردند و نشان دادند ناوة مدیترانه برریزش بـارش هـای ایـران تأثیر بسزایی دارد و هرچه این ناوه عمیق تر و به ایران نزدیک تر باشـد، بـارش بیشـتر در پهـۀ گسترده تری را سبب میشود.
1. Principal Component Analysis نوشـته هـای زیـادی دربـارة روش و قواعـد مؤلفـه هـای مبنـا وجـود دارد کـه اغلـب در پژوهش های مرتبط با تحلیل های چندمتغیره در دسترس اند ( & Lawley ;١٩٥٨ ,Anderson Maxwell, 1971; Harris, 1975; Harman, 1976; Mardia et al.
الگوی توپوگرافی تراز ٥٠٠ هکتوپاسـکال روز نمایندة این خوشه در شکل شمارة شش فرود شرق مدیترانه را نشـان مـیدهـد کـه عمـق آن نسبت به الگوهای قبلی کمتر و محور آن بر روی دریای سرخ واقع شده و تحت ت ثیر سردچال دریای سیاه است که هستۀ آن روی دریای خزر قرار گرفته است .
با مراجعه بـه ایـن قطعـه پربندی درمییابیم که تاوة قطبی تا عرض های پایین امتداد یافته ؛ ولی بـه علـت فـرازی کـه در شمال شرق دریای خزر واقع شده ، نتوانسته است تاوایی پتانسیل و ریـزش هـوای سـرد را بـر روی ایران ایجاد کند؛ بنابراین زبانۀ فرود آن به سـمت دری ای مدیترانـه حرکـت کـرده اسـت ."