خلاصة:
هدف :کمبود آب آشامیدنی سالم به خصوص در کشورهای رو به رشد همچون کشور ما، به عنوان یکی از معضلات اساسی مطـرح اسـت . عـدم کنترل در کیفیت و میزان برداشت و مصرف بیرویه آن میتواند، این معضلات را تشدید کند. پژوهش حاضر با هدف شناسـایی و سـطح بنـدی ریسک هایی که منابع آب آشامیدنی را در مراکز روستایی دهستان بررود شهرستان کاشمر تهدید میکنند،انجامگردید. روش :روش تحقیق توصیفی– تحلیلی مبتنی بر استفاده از مدل و آزمایش های تجربی انجـام گرفتـه اسـت . جامعـه آمـاری شـامل ١٠ درصـد جمعیت روستاهای منطقه ، دهیاران و مسئولین آب و فاضلاب میباشد. شاخص های ریسک منـابع آب آشـامیدنی بـا اسـتفاده از روش سلسـله مراتب زوجی، وزن دهی و براساس مدل تاپسیس رتبه بندی شد و سطح بندی مراکز روستایی در پنج سطح شامل ؛ روستاهای بـا ریسـک بسـیار بالا، ریسک بالا، ریسک متوسط ، ریسک کم و ریسک بسیار کم صورت گرفته است . یافته ها:نتایجتحقیقنشانمیدهد که روستای قراچه بالاترین رتبه و روستای خرو پـایین تـرین رتبـه را بـه لحـاظ ریسـک منـابع آب آشـامیدنی داشته اند. روستاهای تجرود و طرق نیز در رتبه های سوم و چهارم قرار گرفته اند. هم چنین مراکز روستایی مورد مطالعه بـا توجـه بـه رتبـه بنـدی صورت گرفته به پنج سطح از نظر ریسک مخازن و شبکه توزیع آب آشامیدنی تقسیم شدند که در سـطح یـک روسـتاهای قراچـه و تجـرود بـا ریسک بسیار کم و در سطح پنجم روستاهای کریز و خرو با ریسک بسیار زیاد، سطح بندی شده است . نتیجه نهایی مـدل AHP نشـان داد کـه عامل باکتریولوژیکی آب با وزن ٠.١٩٧ بیشترین اهمیت را در مقایسه با دیگر عوامل داشته و هم چنین عوامل مدیریتی کـه در ارتبـاط مسـتقیم با نهاد مدیریت روستا میباشند، با وزن ٠.١٦٠ در رتبه دوم اهمیت قرار دارند. محدودیت ها. راهبردها: عمده ترین محدودیت تحقیق حاضر، عدم دسترسـی بـه آمـار و اطلاعـات در مـورد کیفیـت فیزیکـی، شـیمیایی و بیولوژیکی آب است . راهکارهای عملی: شناخت ویژگیهای مربوط به منابع آب آشامیدنی در جوامع روستایی با تاکید بـر رویکـرد مـدیریت ریسـک ، بـه صـاحب نظران و برنامه ریزان ، کمک و یاری میرساند تا مدیریت منابع آب روستایی همگام با مشارکت مردم ، به نحو مطلوب تحقق یابد. از طـرف دیگـر، ارائه آموزش های مورد نیاز در سطوح مختلف از افراد روستایی تا سطوح مدیریتی و ارائه راهکارهای عملی بـرای رفـع مشـکل آب ، مـیتوانـد در مدیریت منابع آب روستایی تاثیر بسزائی داشته باشد. اصالت و ارزش : نوآوری مقاله در بررسی میزان ریسک منابع آشامیدنی بر اساس مدل ها و آزمایش های تجربـی، بـه ویـژه در روسـتاهای تیـپ کوهستانی، است که این نوع روستاها با مشکلات بسیاری در این زمینه مواجه میباشند.
ملخص الجهاز:
") عوامل مشارکتی نداشتن اعتبار کافی به منظور احداث یا بهبود منابع آب و نگهداری و مراقبت از آن ها فقدان مشارکت مدیران محلی (شوراها و دهیاران ) در فرآیند مدیریت منابع آب ضعف مشارکت مردم در امور بهره برداری و نگهداری منابع آب عدم مشارکت در آموزش همگانی جهت استفادة صحیح و بهینه از منابع آب و اسراف و اتلاف آن عوامل محیطی فقدان منابع آب قابل استحصال در اطراف روستا زیاد بودن شیب روستا و امکان بروز مشکل در شبکۀ توزیع آب فاصلۀ زیاد روستا از منابع آب و طولانی شدن مسیر انتقال آب وجود منابع آب مناسب در پایین دست روستا کاهش دما و امکان ایجاد یخ زدگی در منبع ، مخزن و لوله های شبکۀ انتقال تبخیر و هدر رفتن آب در مخازن و یا منابع بروز خشکسالی و یا افت سطح آب های زیرزمینی فاصله از مکان های جمع آوری و تخلیه زباله فاصله از دامداریها، کارگاه ها و واحدهای صنعتی مکان گزینی منابع آب فاصله از گورستان و چاه های فاضلاب قرارداشتن منبع در معرض سیل ، لغزش و سایر مخاطرات قرارگیری منبع و مخزن در مجاورت مسیرهای پر تردد و زمین های کشاورزی (ورود سموم و کود) امکان ورود آلاینده های موجود در وسایل شستشو به منابع آب عدم امکان توسعه شبکه توزیع آب عدم استحکام و بدون حفاظ بودن منبع و مخزن آب (منابع روباز) کیفیت مخزن و خطوط انتقال آب مشخصات فیزیکی امکان ورود زباله های خشک به داخل مخزن نداشتن و یا مشخص نبودن حریم منابع ، مخازن و خطوط انتقال درز و شکاف داشتن مخزن عدم کیفیت شیمیایی آب از لحاظ مواد سمی معدنی، مانند: سرب ، جیوه ، آزبست کیفیت شیمیایی آب عدم کیفیت شیمیایی آب از لحاظ مواد سمی آلی، مانند: پلی کلر، بنزن ها و آرترازین ها عدم کیفیت شیمیایی آب از لحاظ نیترات و سایر موارد عدم کیفیت آب از لحاظ بو (بد بو بودن آب ) عدم کیفیت آب از لحاظ رنگ کیفیت فیزیکی آب عدم کیفیت آب از لحاظ طعم گل آلود بودن آب یا رسوب کیفیت آب از لحاظ دما و هدایت الکتریکی فقدان آب لوله کشی و تصیفه شده (بدون کلی فرم ) باکتریولوژیکی آب وجود بیش از ٣ کلی فرم در آب لوله کشی و تصفیه نشده وجود بیش از ١٠ کلی فرم در آب غیر لوله کشی مانند چاه ، چشمه و قنات جدول ٢- تبدیل معیارهای کیفی به پارامترهای کمی در TOPSIS مأخذ: بیورانی و غفران ، ١٣٨٨، ص ."