خلاصة:
یکی از جریان های فکری یهودی در قرون وسطا، جریان کلامی است . این جریان حد فاصل قرن نهم تا دوازدهم میلادی ، در شرق و تا حدی در غرب جهان اسلام رواج داشت . متکلمان یهودی ، اعم از حاخامی و قرائیمی ، تحت تاثیر کلام اسلامی ، به خصوص کلام معتزلی در صدد تحکیم آموزه ها و باورهای خود برآمدند. پیش از آن ها فیلون اسکندرانی و آبای کلیسا، بسیاری از مسائل کلامی را مطرح کرده بودند، ولی متفکران یهودی قرون وسطا از طریق مسلمانان با آن مسائل آشنا شدند. متفکران یهودی علاوه بر بحث درباره دغدغه های مشترکی که با مسلمانان داشتند، مسائل خاص خود را نیز دنبال می کردند. به طور کلی ، در درون خود این جریان دو گرایش وجود دارد: گرایش حاخامی که به مرجعیت سنت ، اعتقاد تام و تمام دارد و با الهیات کتاب مقدسی و الهیات حاخامی پیش از قرن نهم متفاوت است ، و گرایش قرائیمی که اصولا اعتقادی به مرجعیت سنت ندارند. در مقاله حاضر به اختصار، میزان اثرپذیری ایشان از متکلمان مسلمان ، تنها از منظر تاکیدی که آنان بر نقش و کارکرد عقل در توجیه و تبیین آموزه ها و باورهای دینی قائلند، مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت .
ملخص الجهاز:
"/ در مقاله حاضر به برخی از پرسش های ذیل پاسخ داده شده است : کلام یهودی چه تفاوتی با الهیات یهودی دارد؟ متکلمان یهودی از کدام یک از مکاتب و جریان های کلامی اسلامی اثر پذیرفته اند؟ آیا اثرنپذیری آنان از متکلمان اشعری را باید معلول ناآشنایی ایشان با کلام و متکلمان اشعری دانست ؟ چرا آنان جذب کلام معتزلی شدند؟ از بین دو مکتب یا شاخه بغداد و بصره ، بیشتر جانب کدام را گرفتند؟ آیا به طور مشخص می توان گفت کدام متکلم یهودی از کدام متکلم معتزلی تأثیر پذیرفته است ؟ اصولا اثبات و ابطال اثرپذیری ممکن است ؟ آیا به جز احتمال و دخالت دادن حدس و گمان ، راه دیگری وجود دارد؟ نظر به آشنایی متکلمان یهودی با ادیان و مکاتب فکری و فلسفی دیگر، آیا نمی توان حدس زد که آنان و متکلمان مسلمان هردو از منبع واحدی اخذ و اقتباس کرده اند؟ آیا متکلمان یهودی و مسلمان به لحاظ مسئله یا دغدغه ، مبانی یا پیش فرض ها، ادله ، رهیافت یا نحوه نزدیک شدن به مسئله ، پارادایم فکری نیز شبیه یکدیگر است ؟ چرا افرادی همچون سعدیا گائون به رغم تأثیری که از متکلمان مسلمان پذیرفته اند، از آنان نام نمی برند؟ آیا متکلمان یهودی تابع صرف و مقلد تمام عیار متکلمان معتزلی بوده اند یا این که خود نوآوری ها و ابداعاتی داشته و احیانا در مواردی ، نگاه سلبی به آرای اندیشمندان مسلمان داشته اند؟ کلام یهودی جریان های فکری یهودی گوناگونی در قرون وسطا شکل گرفت ."
(
, 
, 
)
