خلاصة:
هدف : در پژوهش حاضر به بررسی جایگاه کتابخانه های عمومی در توسعه فرهنگی شهرستان بیرجند پرداخته شده است . روش ها: پاسخگویان این پژوهش کلیه اعضای کتابخانه های عمومی نهادی زیر پوشش اداره کل کتابخانه های عمومی خراسان جنوبی بودند که در زمان اجرای پژوهش (مهرماه ١٣٩١) عضو فعال کتابخانه و حداقل ١٥ ساله بوده اند. حجم نمونه بر اساس جدول اندازه جامعه و نمونه کرجسی و مورگان تعداد ٣٥٧ نفر تعیین شد. از این تعداد ٢٧١ پرسشنامه برگشت داده شد که فقط ٢٤٠ (٦٧.٢٢ درصد) از آن ها کامل پر شده بود. برای سنجش روایی از روایی محتوایی و نظر ٥ نفر متخصص استفاده و برای محاسبه پایایی، روش آزمون -بازآزمون به کار گرفته شد. یافته ها: نتایج نشان داد از نظر پاسخگویان ، نقش کلی کتابخانه های عمومی شهرستان بیرجند در توسعه فرهنگی بیش ازحد متوسط (٣.٢٨ از ٥) بود. اما این میزان در مولفه های مختلف توسعه فرهنگی تا حدودی با هم متفاوت بود. در تمامی مولفه ها به جز یک مولفه (گسترش آموزش های فرهنگی و هنری) این نقش از دیدگاه کاربران کتابخانه های عمومی شهرستان بیرجند بیش ازحد متوسط (٣ از ٥) بود. هرچند به نظر میرسید متغیرهایی مانند سن ، سطح تحصیلات و گروه های شغلی کاربران در دیدگاه آن ها در خصوص نقش کتابخانه های عمومی در توسعه فرهنگی تفاوتی ایجاد کند، ولی در این پژوهش تفاوت معناداری در خصوص این متغیرها یافت نشد. این مقاله کمک موثری به درک جایگاه کتابخانه عمومی در توسعه فرهنگی و در نتیجه توجه به جایگاه آن در بافت جامعه میکند.
ملخص الجهاز:
"اما مشخص نیست که از دیدگاه کاربران کتابخانه های عمومی، این نهادها به عنوان نهادهایی آموزشی، چقدر در توسعه فرهنگـی و به ویژه هر یک از مؤلفه های مورد بررسی آن نقش دارند؟ آیا مؤلفه های جمعیـت شـناختی نظیـر جنسـیت ، سن ، تحصیلات و گروه شغلی در دیـدگاه کـاربران در خصـوص نقـش کتابخانـه هـای عمـومی در توسـعه مؤلفه های توسعه فرهنگی مؤثر است ؟ برای پاسخ به این گونه پرسش ها، و پرسش هایی نظیر آن این پژوهش طراحی شد.
پاسخ پرسش چهارم پژوهش : نقش کتابخانه های عمومی در افزایش میـزان سـرانه مطالعـه و ارتقـای سطح دانش تا چه حد است ؟ برای بررسی این پرسش میانگین نمرات حاصل از شش گویه که نقـش کتابخانـه هـای عمـومی در افزایش میزان سرانه مطالعه و ارتقای سطح دانش را مورد سنجش قرار میداد به کار برده شد.
نتایج برخی از پژوهش های انجام شده در این حوزه نیـز حاکی از نقش مؤثر کتابخانه های عمومی در ابعاد مختلـف توسـعه ملـی اسـت ,Hancks ;١٩٩٤ ,Riyahi) (٢٠١٢ اما نتایج پژوهش مکتبی فرد (٢٠٠٥ ,Maktabifard) نشان داد که کتابخانه های عمومی با توجـه بـه کارایی و رسالتی که برای آن ها در نظر گرفته شده است ، هنوز به جایگاه مناسبی در برنامه های توسعه ایران دست نیافته اند.
همان طور که پیش تر اشاره شد نتایج برخی از پژوهش ها حاکی از آن بود که کتابخانه های عمومی در ایران عمدتا مکانی جهت مطالعه منابع درسی هستند (١٩٩٨ ,niMarja) ازاین رو بـه نظـر مـیرسـید بـین دیدگاه های کاربران محصل ، شاغل ، و بیکار درباره میـزان تأثیرگـذاری کتابخانـه هـای عمـومی در توسـعه فرهنگی تفاوت وجود داشته باشد."