خلاصة:
توحید اولین اصل از اصول اعتقادی ماست که شـامل توحیـد در اندیـشه و عمـل می باشد و هر یک از این دو شعوبی دارد که توحید افعالی یکی از اقـسام توحیـد نظری است و از دیدگاه فلاسفه و متکلمان اسلامی به این معناست که موجودات عالم در ذات و صفات استقلال ندارند و هر سببی ، هـستی و فاعلیـت خـود را از خدا می گیرد. شعب توحید افعالی نظیر توحیـد در خالقیـت ، ربوبیـت ، رازقیـت ، حاکمیت ، مالکیت و... است که هر کدام از این شعب با اختیار انسان مرتبط است و مسائلی از قبیل اعتقاد به جبر و تفویض را در پی دارد لکن این انحرافات فکری با عقیدٔە «أمر بین الأمرین » که از اعتقادات شیعه است ، کاملا قابل رفع است .
ملخص الجهاز:
"باید دانست افعال انسان مانند هر ممکن الوجود دیگری ذاتـا بـه گونـه ای اسـت کـه شدن و نشدن برای آن ممکن است اما در پرتو علل و مقدمات مذکور ضرورت می یابد و این ضرورت ، منافاتی با اختیار ندارد بلکه مؤید و مؤکد آن است ؛ چون ایـن افعـال بـا اختیار ضروری می شوند.
علامه طباطبایی در توضیح این مطلب فرموده است : معتزله هرچند با جبری مذهبان در مسئلۀ اختیاری بودن افعال بنـدگان و سـایر لـوازم آن مخالفت کرده اند، در راه اثبات اختیار، مرتکب اشتباهی شده اند کـه کمتـر از اشـتباه جبریون نیست و آن اشتباه این است که : اول در برابر جبری ها تسلیم شده اند که اگـر ارادٔە ازلی خداوند به افعال بندگان تعلق بگیرد، دیگـر اختیـاری بـاقی نمـی مانـد؛ و از جهت دیگر اصرار داشته اند که مختار بودن بندگان را اثبات کنند و ناگزیر گفتـه انـد: از اینجا می فهمیم که افعال بندگان مورد ارادٔە ازلی خداوند نیست و نـاگزیر شـده انـد بگویند: تمامی موجودات خالقی دارند به نام خدای سبحان ولی افعال انسان ها خـالق دیگری دارد و آن خود انسان است ، غافل از اینکه این هم نـوعی ثنویـت و دوخـدایی است (١٣۶٣: ١۵۵.
«أمر بین الأمرین » از دیدگاه فلاسفه و متکلمان امامیه فلاسفه و متکلمان امامیه با الهام گـرفتن از خانـدان عـصمت و طهـارت دربـارٔە ارتبـاط توحید افعالی و اختیار انـسان بـه حقیقـت «أمـر بـین الأمـرین » معتقدنـد و آن را چنـین توضیح می دهند: در تمام جهان هستی ، فاعل مستقلی به جز خداوند متعال نیـست و دیگـر موجـودات ، همان گونه که در اصل وجود مستقل نیستند بلکه ربط محـض انـد و وجودشـان عـین فقر و وابستگی به خداوند متعال است ، صفات و آثار و افعالشان نیـز مـستقل نیـست ، دارای صفات و آثاری هستند و کارهایی انجام می دهند ولی در هـیچ یـک از ایـن هـا استقلال ندارند ."