خلاصة:
طبقات اجتماعی ، به عنوان واقعیتی عینی و ملموس در طول تاریخ ، همواره مورد توجه متفکران و اندیشمندان بوده است که برخی از آن ها به تبیین قشربندی و برخی شاخص های آن را در آثار خود منعکس ساخته اند. یکی از این دوره های تاریخی ، دوره سامانیان است . سامانیان به عنوان یک نظام قدرتمند توانستند یکپارچگی ، وحدت ملی و فرهنگی خاصی در بین ایرانیان به وجود آورند و به شیوه هایی مدبرانه حکومت کنند و بزرگترین رنسانس فرهنگی و اجتماعی را پس از اسلام در ایران به وجود آورند. هدف اساسی پژوهش حاضر، بررسی نظام طبقات اجتماعی و روابط آن ها با یکدیگر در ماوراء النهر و خراسان و دیگر نواحی تحت حکومت سامانیان است . این تحقیق از نوع تحقیقات تاریخی است که به روش توصیفی - تحلیلی صورت گرفته و داده های آن با روش اسنادی و به کمک ابزار یاداشت برداری انجام پذیرفته است . یافته های پژوهش نشان می دهد. قشربندی جامعه سامانی از همان آغاز، مبتنی بر شایستگی و شأن درخور افراد بود. دانش دنمان در برابر امیران سامانی مجبور به زمین بوسی نبودند. در این عصر با از بین رفتن فاصله قشرهای اجتماعی و نفوذناپذیری آن قشر، جامعه ای بدور از فرهنگ کاستی بوجود آورد، و با این تحول زمینه هر گونه فعالیت و شکوفایی استعدادها فراهم گشت . در این تحقیق علاوه بر اقشار اجتماعی به پوشاک در عصر سامانی و پوشاکی که اقشار اجتماعی مختلف استفاده می کردند نیز پرداخته شده است .
ملخص الجهاز:
"آغاز گردید که در این دوره ، سیاست تهاجمی به کنار گذاشته شد و با پذیرش اسلام از سوی ترکان ، موانع ورود برای آنان برداشته شد و گروه های دیگری نیز از طوایف ترک به ماوراءالنهر کوچ کردند (پرگاری ، ١٣٧٨: ٩١-٩٢) گروه دوم ، دسته هایی از قبایل عرب بودند که پس از فتوحات اسلامی وارد خراسان و ماوراءالنهر شدند و خییل زود از اقوام متذفن اجتماعی گردیدند.
افزایش قدرت غلامان و بردگان ، علاوه بر لطماتی که بر موقعیت دهقانان در دربار وارد ساخت ، فعالیت دیوانیان را نیز محدود نمود، زیرا تمام سمت های درگاه را قبضه خود داشتند و با افزایش اموال و دارایی هایش عرصه را بر کشاورزان و زمین داران نیز تنگ می کرد و املاک فراوانی به دست غلامان افتاد و حتی در عرصه فرهنگی نیز تأثیر داشتند و می توان گفت عصر سامانیان را، باید آغاز ترک شدن ماوراءالنهر بدانیم .
رقابت و جنگ های امیران ، غلامان و سپهسالاران ترک در اواخر حکومت سامانی زمینه و امنیت برای هرگونه فعالیت اقتصادی اجتماعی را از بین برده بود و این عنصر جدید با ورود به ساختار طبقاتی عصر سامانی ، آن ها را متحول و رو به افول می برد و خود در رأس قدرت قرار گرفت و بدین ترتیب ، حکومت سامانیان سقوط کرد و حکومت غزنویان آغاز گشت ."
(
, 
, 
)
