خلاصة:
مقدمه : امروزه دانشجویان پزشکی از همان سال اول تحصیل ، درس آناتومی را به صورت واحدهای نظری و عملی میگذرانند و با حضور در سالن های تشریح ، با اعضای درونی بدن آشنا میشوند، اما سوال این جاست با توجه به محدودیت در امکانات و ممانعت های فرهنگی در علم تشریح ، پزشکان طب سنتی تا چه حد از درون بدن و مخصوصا اندام تناسلی زنانه شناخت داشتند و دانش آن ها تا چه حد با علم امروزی تطابق داشته است ؟ همچنین آن ها مفاهیم آناتومی را چگونه به دانشجویان خود انتقال میدادند. روش : این مقاله حاصل یک مطالعه مروری توصیفی بر بیش از ٢٠ کتاب مرجع طب سنتی از قرن ٣ تا ١٣ هجری قمری میباشد که به بررسی توصیفات آناتومیک موجود در کتب طب سنتی از دستگاه تناسلی داخلی زنانه و مقایسه آن با علم امروزی میپردازد. همچنین شیوه آموزش آناتومی در کتب طب سنتی به صورت اجمالی معرفی میشود.
یافته ها: پس از انجام این تحقیق مشخص شد اگرچه پزشکان سنتی، به دلیل ملاحظات فرهنگی، بیشتر از تشریح حیوانات برای یادگیری و آموزش استفاده میکردند، اما بعضی توصیفات آناتومیک آن قدر دقیق و مو به مو است که نشان از تشریح جسد انسان ، ولو مخفیانه دارد. آن ها برای توصیف و آموزش اعضای بدن آن ها را به چیزهای ملموس تشبیه میکردند، اندازه ها را معمولا با واحد بند انگشت توصیف مینمودند.
همچنین با وجودی که تجهیزات عکاسی وجود نداشته ، ولی توصیفات بسیار روان و ملموس و قابل درک است . آموزش های تصویری و با اشکال نقاشی در کتب آناتومی از قرن هشتم هجری به بعد دیده میشود. همچنین پزشکان طب سنتی ایران ، لااقل از قرن سوم و حتی قبل از زمان بوعلی سینا، علاوه بر شناخت دستگاه تناسلی خارجی، قسمت داخلی و اجزای مختلف دستگاه تناسلی زنانه را به خوبی شناخته ، نامگذاری کرده و عملکرد آن را توصیف نموده اند. آن ها دستگاه تناسلی داخلی را شامل رحم ، لوله های رحمی (اوعیه رحمی)، سرویکس (فم رحم )، واژن (عنق رحم ) و تخمدان ها (انثیین ) میدانستند. توصیفاتی که از آناتومی و مجاورت های این اعضا در کتب سنتی به چشم میخورد، بسیار مشابه یافته های علمی امروزی است .
بحث و نتیجه گیری: پزشکان طب سنتی ایران ، دید باز و شناختی نسبتا دقیق از آناتومی دستگاه تناسلی زنانه داشته اند. از این رو قادر به درمان انواع بیماریهای زنان بوده اند که حاصل آن کتاب های مفصلی در درمان امراض زنان است .
ملخص الجهاز:
"دستگاه تناسلی داخلی زنان از منظر طب سنتی و مقایسه آن با طب امروزی سودابه بیوس ١ مریم نکولعل تک *٢ مژگان تن ساز٣ رقیه مصلح ٤ 1 چکیده مقدمه : امروزه دانشجویان پزشکی از همان سال اول تحصیل ، درس آناتومی را به صورت واحدهای نظری و عملی میگذرانند و با حضور در سالن های تشریح ، با اعضای درونی بدن آشنا میشوند، اما سؤال این جاست با توجه به محدودیت در امکانات و ممانعت های فرهنگی در علم تشریح ، پزشکان طب سنتی تا چه حد از درون بدن و مخصوصا اندام تناسلی زنانه شناخت داشتند و دانش آن ها تا چه حد با علم امروزی تطابق داشته است ؟ همچنین آن ها مفاهیم آناتومی را چگونه به دانشجویان خود انتقال میدادند.
برای آنکه مخاطبان این مقاله میزان آگاهی اطبای سنتی به آناتومی دستگاه تناسلی را بهتر درک کنند، معلومات حکمای طب سنتی در مورد رحم و دیگر اجزای تناسلی را در جداول زیر آورده و معادل های آن معلومات ، در علم امروزی به صورت مقایسه ای آورده شده است .
٨ـ لوله های رحمی در قرن ١٦ میلادی (معادل قرن ١٠ هجری)، لوله های رحمی به جامعه علمی معرفی و به افتخار یک آناتومیست به نام فالوپیوس ، لوله های رحمی به این نام خوانده شد (٢٧)، این در حالی است که اصطلاح اوعیه رحمی (لوله های رحمی ) در قرن ٤ هجری قمری توسط اخوینی، درکتاب «هدایت المتعلمین »، از اولین کتب طب سنتی ایران تحت عنوان «قرون الرحم » معرفی شده بوده است : «و بآخر این رقبه دو فزونی بوذ ماننده ء پر کی ورا جناحی الرحم خوانند و قرون الرحم خوانند نیز و سبس این قرون الرحم خایکان زنان بوذ و این خایکان زنان بهن تر بوذ و خردتر و صلب تر از خایکان مردان » بازنویسی: «در آخر تنه رحم دو برجستگی قرار دارد که قرون رحم نامیده میشود و در آخر این قرون خایه ها (تخمدان ها) قرار دارد."