خلاصة:
در دهههای اخیر، کیفیت زندگی یکی از موضوعات مورد علاقهی پژوهشگران، برنامهریزان و دولتها بوده است. با توجه به اینکه عوامل اجتماعی، فرهنگی و محیطی در کیفیت زندگی اثرگذارند، در جوامع مختلف سطوح متفاوتی از شاخصهای ذهنی کیفیت زندگی وجود دارد. همچنین، عدم وجود مطالعات علمی در منطقهی مورد مطالعه و ویژگیهای خاص قومیت ساکن در آن، با استفاده از روش توصیفی، تحلیلی و با تکیه بر مطالعات اسنادی، به مطالعه شاخصهای ذهنی کیفیت زندگی در دهستان جعفربای جنوبی شهرستان ترکمن پرداختهایم. وجود فرهنگ سنتی قوم ترکمن در ناحیهی مورد مطالعه با ویژگیهای خاص اجتماعی، مذهبی و معیشتی خود یکی از علل بررسی این موضوع است. بر خلاف نتایج محققین دیگر در مناطق مختلف کشور، این مردم در باور خود زندگی نسبتا مطلوبی دارند و رسیدن به سطوح بالاتر رفاه را عموما مستلزم دور شدن از باورها و ویژگیهای قومی- فرهنگی خود میدانند. در این راستا تعداد 8 بعد شامل کیفیت آموزش، کیفیت سلامت و بهداشت، کیفیت امنیت، کیفیت محیط سکونتی، کیفیت زیرساختها، کیفیت اشتغال و درآمد، کیفیت اوقات فراغت و کیفیت تعامل و همبستگی اجتماعی اتخاذ و پرسشنامه مربوط برای جمعآوری دادههای میدانی تدوین شد. همچنین برای درک عوامل موثر در کیفیت زندگی منطقهی مورد مطالعه از 11 متغیر مستقل شامل سن، تحصیلات، تعداد افراد شاغل در خانوار، سطح برخورداری روستا، درآمد خانوار، دارایی ها، مساحت مسکن، تعلق به محیط روستا، تعلق به محیط منطقه و ویژگی های خاص قومی- فرهنگی استفاده شد. در این تحقیق از پرسشنامهی محقق ساخته با پایایی 9/0 (از طریق آلفای کرونباخ) استفاده شد. نمونهها نیز در سطح 8 روستا از 17 روستای دهستان انتخاب شدند. این روستاها براساس مدل پتانسیلی (برای سطحبندی توسعهیافتگی) انتخاب شدند که به طور کلی تعداد 228 پرسشنامه در آنها توزیع گردید. تجزیه و تحلیل یافتههای حاصل از مطالعهی میدانی و تکمیل پرسشنامه که با استفاده از آزمونهای آماری شامل آزمون T تک نمونهای، میانگین و همبستگی پیرسون به کمک نرمافزار SPSS نشان میدهد که به رغم پایینبودن نسبی وضعیت معیشت و برخورداری از امکانات، وجود فرهنگ سنتی قوم ترکمن با ویژگیهای خاص اجتماعی، مذهبی و معیشتی و علقه و وابستگی به مکان آباء و اجدادی و نیز ویژگیهای درونگرایی و انزواطلبی، این کمبودها را کمرنگتر میکند. بنابراین میتوان چنین گفت که هر چه میزان نفوذ ویژگیهای قومی- فرهنگی در بین ترکمنهای ناحیه مورد مطالعه و پایبندی به آنها بیشتر باشد، میزان رضایت آنها از سطح کیفیت زندگیشان در شاخصهای ذهنی بالاتر است.