خلاصة:
نقاشـی دوره قاجـاردرزمـان فتحعلیشـاه کـه بـانـام »پیکره نـگاری دربـاری «ازآن یـاد میشــودونمونههــای درخشــانی ازآن راشــاهدیم ،ریشــه درتحــولات هنــری پیــش ازخــوددارد.کتــاب همگامــی ادبیــات نقاشــی قاجــارتالیــف دکتــرجــوادعلیمحمــدی اردکانــی بــانگاهــی بــه شــعروادب فارســی ،تاریــخ سیاســی ـاجتماعــی وآثــارنقاشــی ایرانــی بــه بررســی ویژگیهــای ایــن بخــش ازتاریــخ هنــرایــران وبســترهای رشــدآن میپـردازد.هـدف مولـف ،اثبـات ارتبـاط میـان نقاشـی وادبیـات ایـن مقطـع زمانـی از قاجـاراسـت ؛ارتباطـی مشـابه آنچـه درنگارگـری رخ داده وازآن بـاعنـوان »همگامـی « یــادمیشــود.آشــکارکــردن ارزش هــای زیباییشناســانه هنــرقاجــارودرپــی آن بــه دســت آوردن جایــگاه شایســتهای کــه درتاریــخ هنــرایــران ازآن دریــغ شــده ،هــدف ثانویــه مولــف اســت . مقالــه حاضــربــاتکیــه بــرمــواردمطرح شــده درفصــول کتــاب ،مســتندات ارائــه شـده ونتیجهگیـری حاصـل ازآن بـه ابهاماتـی کـه درذهـن خواننـده شـکل میگیـرد، مــواردی کــه انســجام متــن راازمیــان میبــردونکاتــی کــه درایــن کتــاب کمتــربــه آن پرداختــه شــده اســت اشــاره خواهــدکــرد؛درمــواردی ازکتاب هــای منتشــرشــده در ایـن زمینـه بـرای مقایسـه بـانظ ـرات مطـرح شـده توسـط مولـف اسـتف اده میشـودتـا نتیجــهای منطقــی ازبحــث حاصــل شــود.
ملخص الجهاز:
"ازآنجایـی کـه جـداشـدن نقاشـی ازمتــن کتــاب درآثــارایــن دوره جلوه گــرمیشــود،نکتــه مهمــی کــه درایــن فصــل بــه آن پرداختـه نشـده ،زمینـه اجتماعـی شـکل گیری مرقعـات اسـت کـه درکتـاب نقاشـی ایــران ازدیربــازتــاامــروزازآن این گونــه یــادمیشــود:»درنیمــه دوم ســده دهــم بــا پدیـده جدیـدی درنقاشـی ایـران روبـهرومیشـویم وآن طراحـی ونقاشـی جداگانـه و مســتقل ازکتــاب اســت «)پاکبــاز،١٣٧٩،٩٦(.
عـدم پرداختـن بـه ریشـههای اجتماعـی ــــسیاسـی یـک رویکـردموجـب میشـود تــاســؤال های بیپاســخی درذهــن ایجــادشــودماننــداین کــه ؛چــه اتف اقاتــی مانــع تــداوم شــیؤەپیکرنــگاری ایــن دوره شــد؟آیــابیکف ایتــی فتحعلیشــاه درعرصــه سیاسـی ،عامـل عـدم تـداوم سـبکی شـدکـه محـورآن شـخص شـاه بـود؟درروزگاری کــه مناســبات اجتماعــی ،هرچنــدبــاکنــدی ،درحــال تغییــراســت ،هنــری کــه ســعی درتبلیــغ شــکوه وعظ مــت شــاه داردمیتوانــدپایــداربمانــد؟عواملــی کــه موجــب رویگردانــی ازیــک شــیوه میشــودبــه انــدازه عوامــل شــکل دهندٔەآن درتوضیــح و تبییــن جایــگاه آن درتاریــخ هنــردارای اهمیــت اســت ؟ اهمیـت بسـترهای تاریخـی ،سیاسـی واجتماعـی ازسـوی دیگـربـه دلیـل آن اسـت کـه همـراه بـاتحـولات فکـری وفلسـف ی ،تغییـرسـاختاربصـری وموضوعـی آثـارهنـری را سال دوم ، شماره ٥ نیـزتوضیـح میدهنـد.
نکتــه مهــم دیگــری کــه دربخــش دوم ایــن فصــل بــه چشــم میآیــد،موضع گیــری مؤلـف دربـاره دیدگاه هـای انتقـادی اسـت :»درتأییـدیـاردایـن شـیوه ]نهضت بازگشـت ادبــی [نیــزماننــددیگــرجریان هــای فرهنگــی مطالــب بســیاری مطــرح شده اســت .
نکتـه مهـم دیگـردرایـن بحـث پاسـخ بـه ایـن سـؤال اسـت کـه ازنظ ـرمؤلـف رویکـرد سال دوم ، شماره ٥ نقاشــان بــه واقع نــگاری منبعــث ازدیــدگاه آنهاســت یــاازادبیــات بــه عاریــت گرفتــه شــده اســت ؟اگــرتحــت تأثیــرادبیــات ســبکهای عراقــی وخراســانی ،واقع گرایــی بــه ٣٦٥٥٠ هنـرنقاشـی آن دوران تسـری یافتـه ،میتـوان آن رانتیجـه مصـورکـردن متـون ادبـی آن دوره دانسـت ولـی اگـرنگـرش هنرمنـدایـن امـرراموجـب شـده ،پـس ادبیـات نقشـی در آن نداشـته وحتـی درصـورت ترسـیم موضوعـی خـارج ازمتـن نیـزشـاهدواقع نـگاری خواهیـم بـود."