خلاصة:
«مایکل سلز»، قرآنپژوه آمریکایی درباره معراج پیامبر(ص) بر سه موضوع تأکید میکند؛ اینکه واژه معراج در قرآن بهکار نرفته و درباره آن توضیح کافی داده نشده است. دیگر اینکه قرآن بیان میکند که محمد(ص) هیچ معجزهای متفاوت از معجزه خدایی خود؛ یعنی قرآن نیاورده است. و معراج پیامبر(ص) در خواب و رؤیا صورت پذیرفته است. به عقیده او، بحث پیرامون لایههای این موضوع عمدتا برشواهد غیر قرآنی مبتنی است و دراینباره تنها اطلاعات اندکی در سوره اسراء یافت میشود. افزون بر این وی تلاش کرده است تا واقعه معراج را برگرفته از آیینهای یهود و بودایسم جلوه دهد. هدف این مستشرق در واقع اثبات عدم وقوع معراج رسول اکرم(ص) است؛ در مقابل «آنه ماری شیمل»، معراج پیامبر(ص) را برگرفته از آیه نخست سوره اسراء میداند و بر این باور است که دو سیر( افقی و عمودی) برای پیامبر اکرم(ص) اتفاق افتاده است. و معراج را برخلاف «سلز»، از معجزات الهی میداند. «آنه ماری»، به دلیل اینکه به منابع اهلسنت بسنده کرده است در برخی از آراء خود همچون؛ رؤیت یا عدم رؤیت خداوند در معراج توسط پیامبر(ص)، جسمانی یا روحانی بودن معراج دچار تشکیک عقیده شده است. بهرغم نقدهای اساسی که بر برخی از ارکان نظریههای این دو خاورشناس وارد است، نکات مثبتی نیز در آراء ایشان مشاهده میشود. در این مقاله سعی شده است که ابتدا دیدگاه خاورشناسان مذکور بیان گردد، سپس به بررسی و نقد آراء ایشان پرداخته شود.
ملخص الجهاز:
"خاورشناسان در این زمینه با سوالات متعددی روبه رو شدهاند ازجمله اینکه آیا اساسا معراج صورت پذیرفته است؟ اساس و استناد موضوع معراج مبتنی بر شواهد قرآنی است یا غیر قرآنی؟ آیا این سیر در بیداری بوده است یا درخواب، جسمانی- روحانی بوده است یا روحانی؟ آیا معراج میتواند معجزه تلقی شود؟ آیا پیامبر(ص) در معراج، خداوند را مشاهده کرد؟ روایات بسیاری درباره این سفر وجود دارد، آیا میتوان به همه آنها اعتماد کرد؟ خاورشناسانی که در مطالعات خود به سوالات یاد شده پرداختهاند، «مایکل سلز» و «آنه ماری شیمل» است.
مانند آیه 45 سوره زخرف: «و سئل من أرسلنا من قبلک من رسلنا أجعلنا من دون الرحمان ءالهة یعبدون» (زخرف: 45)؛ و از رسولان ما که پیش از تو گسیل داشتیم جویا شو آیا در برابر (خدای) رحمان، خدایانی که مورد پرستش قرار گیرند مقرر داشتهایم؟ این آیه نیز در بردارنده مفهوم و شرح معراج است به این طریق که از امیرالمؤمنین(ع) روایت شده که در حدیثی طولانی فرمود: و اما آیه» و سئل من أرسلنا من قبلک من رسلنا» خود یکی از براهین نبوت رسول خدا(ص) است که خدای تعالی به او ارزانی داشته، و به وسیله آن حجت را بر سایر خلائق تمام کرده، برای اینکه بعد ازآنکه نبوت را به وسیله آن جناب خاتمه داد و او را به عنوان پیامبر برای تمام امتها و سایر ملل قرار داد، این امتیاز را به او داد که به آسمان عروجش داد، و در آن روز همه انبیاء(ع) را برایش جمع کرد، و رسول خدا(ص) از نبوت همه آگاه شد، و آنها چیزهایی از عزائم خدا و آیات و براهین او برایش به عنوان ارمغان بیان کردند4.
(sells, p: 180) اینکه ایشان سیر افقی و عمودی را از کدام آیه قرآن نتیجه گیری نموده، به آیه خاصی استناد نکرده در مقابل، «سلز»، جسمانی و روحانی بودن معراج پیامبر(ص) را به طور آشکارا نمیپذیرد، و تنها بیان میکند قرآن به نوعی توانسته دو نوع معراج که به صورت افقی و عمودی برای پیامبر(ص) رخ داده است را توضیح دهد(ibid)."