خلاصة:
الیاده یکی از مهمترین دین پژوهان و همچنین سرشناسترین دانشمند در زمینه اسطوره دینی و نمادگرایی است؛ وی مجموعه آثار بدیعی پیرامون موضوعات دینی در تاریخ ادیان از قبیل یوگا و آیین شمنی تا ریختشناسی و الگوهای عام تجربه دینی پدید آورد. علاوه بر این، الیاده نظراتی درباره امر مقدس و کارکرد خاص دین دارد. به زعم او کار خاص دین و شعائر دینی چیزی جز افزایش مواجهه آدمی با امر مقدس نیست. کار دین کمک به ظهور امر مقدس است. این ظهور در کجا اتفاق می افتد؟ در ظرف طبیعت، مظاهر طبیعی و تاریخ. انسان ابتدایی استعداد خاصی در کشف امر مقدس در طبیعت داشت. جای جای طبیعت از نظر او پتانسیل امکان ظهور امر مقدس را داراست. این در حالی است که قوم عبرانی ظهور امر مقدس را نه در طبیعت بلکه در تاریخ می بیند. در این چشم انداز جدید، امر مقدس خود را در پیچ و تابهای تاریخی بهتر می نمایاند و این مساله پیامدهای قابل توجهی دارد.
ملخص الجهاز:
, "Religion, Study of", The New Encyclopedia Britannica, NewYork, 1995, vol.
٢ الیاده در کتاب مقدس و نامقدس خود دربارة اسطوره چنین میگوید: «اسطوره روایت گر تاریخ قدسی است ، یعنی رویدادی ازلی که در آغاز زمان ، در عهد ازل اتفاق افتاده است .
٢. انسان ابتدایی در دو نوع زمان زندگی میکند که از این دو زمان ، زمان قدسی مهم تر است و تحت نوعی زمان ادواری، قابل بازگشت و دست یافتنی ظهور مییابد، یعنی گونه ای زمان حال اساطیری ازلی که به طور ادواری از طریق آیین ها و شعائر دوباره عینیت مییابد.
زمان قدسی که به طور ادواری در ادیان کهن وجود دارد زمانی اساطیری است ، یعنی زمانی آغازین که آن را در گذشتۀ تاریخی نمیتوان یافت ، به این معنا که در یک لحظه هستی نگرفته و زمان دیگری قبل از آن وجود نداشته است ، زیرا هیچ زمانی پیش از ظهور حقیقتی که در اسطوره روایت شده ، نمیتواند وجود داشته باشد.
از نظر الیاده از آن جا که دین به تجربۀ امر قدسی اشاره دارد، کارهای پدیدارشناس با اسناد تاریخی نیز بیان کنندة «تجلیات امر مقدس »٢ است و او میکوشد تا موقعیت وجودی و معانی دینی ارائه شده در این پدیدارها را کشف کند.
تقابل طبیعت و تاریخ در نگاه الیاده الیاده معتقد بود: «از نظر انسان ابتدایی جهان برای خود تاریخی دارد و این تاریخ مقدس ، اساطیری، نمونه وار و شایان تقلید است ؛ تاریخی که نه فقط بیان میکند که پدیدارها چگونه 4 پدید میآیند، بلکه شالودة همۀ رفتارهای بشری و دستاوردهای فرهنگی و اجتماعی است ».