خلاصة:
هدف اصلی این پژوهش تدوین و اعتباریابی الگوی رهبری معنوی اسلامی در سازمان از منظر نهج البلاغه بوده است . جامعه ی آماری پژوهش شامل کلیه اساتید و صاحب نظران حوزه مدیریت اسلامی در دانشگاه شیراز بود که در مرحله کیفی براساس روش نمونه گیری غیرتصادفی اشباع نظری، ٣٠ نفر و در مرحله کمی براساس روش نمونه گیری غیرتصادفی افراد کلیدی، ٣٤ نفر انتخاب شده اند. روش پژوهش ترکیبی اکتشافی متوالی و از نوع الگوسازی بوده که با استفاده از روش همسوسازی داده های چندگانه به تدوین و اعتباریابی چارچوب نظری اولیه پرداخته شده است . نتایج پژوهش در مرحله کیفی نشان داد که الگوی رهبری معنوی اسلامی مشتمل بر سه بعد بینشی دربرگیرنده ی سه مولفه ی اعتقادی، عقلانی و تخصصی، بعد نگرشی دربرگیرنده دو مولفه عاطفی و فرهنگ سازی و بعد کنشی شامل دو مولفه منشی و هدایت گری میباشد. در مرحله کمی، نیکویی مدل اندازه گیری از طریق تحلیل عامل تاییدی بررسی گردید و یافته ها بیانگر تایید روایی و پایایی الگو بود. لذا الگوی نهایی این پژوهش میتواند مبنای مناسبی برای شناخت رهبران از جایگاه خود و همچنین سنجش و ارائه راهکارهای بهبود نقش مدیران سازمانی به عنوان رهبران معنوی در سازمان خویش ، قرار گرفته و براساس معرف های تعریف شده در این الگو، آموزش های متناسب برای ایفای هرچه بهتر آنها ارائه گردد. موضوع ارتباط عقل و دین با یکدیگر و چگونگی مواجهه باورمندان به ادیان الهی با عقل ، از دیرباز مورد بحث و مناقشه گروه های مختلف فکری بوده است . چه ، ظاهرا از یک سو برخی از متدینان بر این باورند که باید تمام توجه و نگاه خویش را صرفا به آموزه های کتب آسمانی بدوزند و در کنار آن به هیچ منبع الهام بخش دیگری اعتنا نکنند. چنان که از سویی نیز برخی، ادیان و کتب آسمانی را به مخالفت با عقل متهم میکنند! هر چند در ادوار مختلف پاسخ های درخوری از سوی اندیشمندان مسلمان به هر دو دیدگاه داده شده است ؛ لکن در این پژوهش رویکرد امام علی(ع ) به عنوان یکی از برجسته ترین پیشوایان و نیز مفسران دین اسلام در این رابطه نمایانده شده است . در پرتو بررسی دقیقی که در کلمات امام (ع ) در نهج البلاغه و حتی در دیگر منابع صورت گرفته ، به دست میآید که هر دو نگاه پیش گفته ، نادرست و نارساست و این امام همام نگاه ویژه و عنایت خاصی به امر تعقل و خردورزی در امور دین و دنیا دارد.
ملخص الجهاز:
با این حال ، معرف های مطرح در این زمینه به شرح جدول (٢) خلاصه شده اند: جدول ٢: معرف های رهبری معنوی اسلامی منابع معرف های رهبری معنوی اسلامی نادری و رجاییپور دلسوزی، خدمت خالصانه ، کار وسیله ای برای مراقبه ، زندگی سالم (1389) ذاکری و همکاران صداقت ، کفایت ، داشتن چشم انداز و آینده نگر بودن ، مشوق بودن ، استحکام شخصیت ، خضوع ، مهربانی، (١٣٩٠) بلند همتی، خودشناسی، تمایل به مشورت ، انصاف و بی طرفی، تواضع ، سادگی، مسئولیت پذیری باقری و محیط بیرونی، احسان ، انس با اهل بیت و قرآن ، تقید دینی و مذهبی، اصالت ، نسل ، دوستان ، اعتقاد و باور، بصیرت و استقامت ، خودسازی، معرفت ، تعهد، کارآمدی، آگاهی، رفتار مدیریتی، رفتار فردی، ویژگیهای سعدآبادی(١٣٩٠) رفتاری، ویژگیهای روحی، ویژگیهای جسمی تقوا، صداقت ، احقاق حق ، شجاعت ، دوری از بخل ، عدم خیانت ، دوری از سخن بیهوده ، عدالت ، علم و آگاهی، تبعیت از قرآن و سنت پیامبر(ص )، عفو و بخشش ، وحدت ، امانت داری، گشاده رویی، ساده زیستی، فقاهتی(١٣٩١) دوری از غرور، مردم گرایی، رازداری، مشورت ، همنشینی با راستگویان و پرهیزکاران ، بهره گیری از هوش فرهنگی، توجه به اصالت ها و ارزش ها، رفع نیازهای مالی کارکنان ، پرهیز از بکار گیری نزدیکان در مناصب نزدیک عطافر و همکاران یاد خدا، اخلاص ، تقوا، توکل ، معادگرایی (1392) همان گونه که تاکنون مطرح گردیده است ، با وجود بحث های فراوان در باب اهمیت تأثیر معنویت بر محیط کار و سازمان و در نهایت بهبود عملکرد فردی و سازمانی منابع انسانی شاغل در سازمان ، و تاکید بر جایگاه کلیدی رهبری معنوی در این راستا، باید اذعان نمود که با وجود اطلاع از فقدان چهارچوب جامع و مانع از رهبری معنوی اسلامی، طراحی این چهارچوب بر این اساس ، به خودی خود هدف نبوده بلکه به عنوان وسیله ای برای تحقق مبانی اسلامی در ساخت سازمانی و سوق دادن سازمان و نهایتا جامعه به سمت برنامه زندگی مفهومی و عملیاتی در جامعه متلاطم امروزی و چنگ زدن به ریسمان الهی برای دستیابی به هدف غائی و برتر انسان هاست .