خلاصة:
القاعده را میتوان مهمترین گروه غیردولتی تهدیدکننده امنیت ملی جمهوری اسلامی
ایران در دو دهه اخیر تلقی کرد. هرچند کانون اصلی فعالیتهای این گروه در شرق ایران
بوده است، با حمله امریکا به عراق در سال 2003 دامنه حضور و نقشآفرینی آن به
مرزهای غربی ایران نیز گسترشیافت. بر این اساس، القاعده عراق در طول سالهای
گذشته با فعالیتها و اقدامات خشونتآمیز خود در این کشور تهدیدهایی را متوجه ایران
کرده است. این نوشتار در ابتدا زمینههای ظهور و نقشآفرینی القاعده عراق، به ویژه
همکاریهای گروههای سنی با آن را بررسی میکند و ضمن تحلیل اهداف و راهبردهای
این گروه به شرایط جدید تضعیفشده آن میپردازد. اما هدف اصلی تبیین تاثیرات
فعالیتهای القاعده عراق بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران و ارائه برخی ملاحظات
کارشناس مسائل عراق * راهبردی در این راستاست.
ملخص الجهاز:
"با حمله امریکا به عراق در سال 2003، این کشور به عرصهای مناسب برای حضور و فعالیت القاعده تبدیل شد که علت آن فروپاشی رژیم صدام و خلأ قدرت ناشی از شرایط دوره گذار سیاسی و امنیتی و مهیا شدن برخی مؤلفههای محلی از جمله همکاری گروههای سنی بوده است.
اما علت اصلی چنین رفتاری تغییر ساختار قدرت درون عراق، از جمله کاهش جایگاه و قدرت گروههای سنی در این کشور، احساس تضعیف هویت عربی عراق، ناخرسندی از روابط رهبران سیاسی جدید عراق با ایران و افزایش نفوذ و نقش منطقهای ایران، و نارضایتی از طرحها و عملکرد امریکا در عراق در بود که به تصور رهبران عرب، به افزایش تهدیدهای معطوف به این دولتها و بر هم خوردن توازن قدرت منطقهای منجر میشد.
اما فعالیت القاعده عراق چه چالشهای امنیتی برای ایران در پی خواهد داشت؟ به نظر میرسد ایدئولوژی افراطی و ضد شیعی القاعده عراق، پیوند آن با رقبای منطقهای مخالف ایران مانند عربستان سعودی و تحرکات آن در عراق برای تغییر دولت تهدیدهای مستقیم و غیرمستقیم جدی برای امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران دارد.
با توجه به کاهش تهدیدهای ایران و بهبود نقش و نفوذ منطقهای آن پس از تغییر رژیم عراق و مشارکت شیعیان در قدرت سیاسی، هرگونه تغییر شرایط کنونی در نتیجه اقدامات القاعده عراق و تلاش آن برای شکست روند سیاسی کنونی ممکن است بار دیگر تهدیدهای منطقهای معطوف به امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را افزایش دهد."