خلاصة:
نخستین گام در ارزش نهادن به منابع آب زیرزمینی به رسمیت شناختن و تعیین ارزش اقتصادی کل منابع میباشد. بهرهبرداری بیرویه از آبهای زیرزمینی بهویژه در مناطق خشک و نیمهخشک اثرات منفی زیست محیطی به دنبال داشته که اغلب به دلیل کم بودن قیمت معاملاتی آب، نسبت به قیمت واقعی آن است. در مطالعهی جاری اثر منفی ناشی از بهرهبرداری بیرویه، بر روی تعداد دفعات و هزینههای جابجایی چاههای آبیاری در دشت رفسنجان مورد بررسی قرار گرفته است. برای این منظور با استفاده از روش پیمایشی و با تکمیل 110 پرسشنامه، اطلاعات مورد نیاز بهدست آمد. سپس برای تجزیه و تحلیل دادهها از روش رگرسیون و آنالیز واریانس استفاده شد. متوسط دفعات جابجایی 18/2 نوبت در طول عمر هر چاه و هزینهی هر نوبت جابجایی 750 میلیون ریال، تخمین زده شد که با کاهش افت سالانه و در نتیجه کاهش کمیت و کیفیت منابع آب زیرزمینی، ارتباط معنیداری در سطح یک درصد داشتند. در پایان مطالعه بهمنظور کاهش اثرات منفی ناشی از برداشت بیرویه از آبهای زیرزمینی پیشنهاد میگردد که در ارزیابیهای اقتصادی به هزینهها و منافع اجتماعی توجه شود. طبقهبندیJEL:Q01, Q25
Recognition and Economic evaluation of ground water resources is the first step toward optimum operation of these resources. Over pumping of ground water، especially in arid and semiarid areas، has had negative effects on environment. This is because of low price of water in relation to its real value. In this study، using a sample of 110 farmers، the number of displacement of Irrigation wells and its costs due to over using of groundwater in Rafsanjan plain was investigated. Analysis and regression methods were used in this regard. Average of number of times is 2/18 times in Lifetime for each well and Transportation costs 750000000 rials، was estimated in each time of displacement of well. Between these cases with over drafting of ground water، and decreasing quality and quantity of water has had significant relationship in the one percent. For elimination or reduction of ground water degradation and its effects، this paper recommended to Economic evaluation in addition to the social costs and benefits.
ملخص الجهاز:
"تابع ذکر شده با ٩٩% اطمینان نشان میدهد، ٧٠% از میزان عمق آب کشی با در نظر گرفتن مناطق چهارگانه ی شهرستان رفسنجان و منطقه ی شهرستان انار، به متغیرهای تفاوت عمق چاه و سطح استابی، سطح ایستابی آب در زمان احداث و افت سالانه بستگی دارد(جدول شماره ٢).
تابع ذکر شده با ٩٩% اطمینان نشان میدهد که ٣٠% از هزینه های جابجایی چاه برای هر متر مکعب آب ، به متغیرهای افت سالانه ، شوری آب و تفاوت آب دهی مجاز و واقعی بستگی دارد (جدول شماره ٤).
بنابر مطالب فوق ، در منطقه ی شهرستان انار با وجود افت سالانه ی کمتر به دلیل شوری بالای آب (به طور متوسط ١١٤٤٥/٥ میکروموس بر سانتیمتر)، هزینه های جابجایی چاه برای هر متر مکعب آب ، نسبت به مناطق رفسنجان و کشکوئیه بیشتر میباشد.
تابع تعداد دفعات جابجایی، با ٩٩% اطمینان نشان میدهد که ٣٥% از تعداد دفعات جابجایی در طول عمر هر چاه با در نظر گرفتن مناطق چهارگانه ی شهرستان رفسنجان و شهرستان انار مطابق با گروه های مقایسه میانگین (جعغری، ١٣٩١) به متغیرهای آب دهی چاه ، شوری آب و میزان افت سالانه بستگی دارد(جدول شماره ٥).
در شهرستان انار، با وجود افت سالانه کمتر، به دلیل شوری بالای آب هزینه های جابجایی چاه برای هر متر مکعب آب ، نسبت به مناطق رفسنجان و کشکوئیه بیشتر میباشد.
مقایسه ی این رقم با متوسط دفعات جابجایی به دست آمده در مطالعات عبدالهی(١٣٧٥)، جوانشاه و همکاران (١٣٨٢) و جوانشاه و همکاران (١٣٨٤) روند کاهش طول عمر مفید چاه ها را نشان می دهد که دلیل آن افزایش افت سالانه میباشد."