بهره گیری از شئون معصوم در استنباط مسائل فقه سیاسی مقالة

آنان نیست بلکه معصومان شئون دیگری نظیر شان تفریع ، ولایت و ارشاد داشته اند. در این مقاله تلاش شده است تا در حد ظرفیت یک مقاله بـه برخـی از دیگـر شـئون معصـومان بپردازد و با تتبع در روایات فقه سیاسی برخی از روایاتی که احتمال دارد از سـایر شـئون معصوم صادر شده باشد، بیان شود. با این بیان اگر روایتی از شان عـادی معصـوم صـادر شده باشد از قلمرو فقه خارج خواهد بود و این یکی از پیامدهای اسـتفاده از ایـن شـئون خواهد بود. پیامد دیگر این توجه این است که ممکـن اسـت برخـی از احکـامی کـه در روایات آمده تطبیقات و مصادیق حکم فقهی باشد نه خـود حکـم فقهـی کـه جاودانـه و جهان شمول است . پیامد دیگر این توجه حل تعارض میان روایات در عرصه فقـه سیاسـی است . در این مقاله هفت شان معصوم ذکر شده است روایاتی که از شان تبلیـغ ، تفسـیر و تشریع صادر شده است قابل استناد در فقه سیاسی است ، ولی روایاتی که از شـئون دیگـر صادر شده است ، علیالقاعده قابل استناد در فقه سیاسی نخواهد بود.

پرسش اصلی این نوشتار این است که در استنباط مسائل فقه سیاسی از شئون معصوم چه استفاده هایی میتوان داشت ؟ برای پاسخ دادن به این پرسش لازم است فقه سیاسی را تعریف کنیم و تفاوت حکم فقهی با حکم حکومتی را توضـیح دهـیم ، سـپس مهـم تـرین شئونی را که پیامبر و امام داشته اند ذکر نماییم و روایـاتی را کـه بـه احتمـال از شئون مختلف معصوم صادر شده است ، به عنوان نمونه بیان کنیم . ٦. شأن عادی ـ عرفی یکی از شئونی که برخی از فقها برای معصوم ذکر کرده اند شأن عـادی اسـت (شـهید اول ، [بیتا]، ج ١، ص ٢١١)؛ شأنی برخاسته از این حقیقت که پیامبر و امام طبیعت انسـانی دارد یا از مردم جامعه به حساب میآید؛ مثلا سخن گفتن و غـذاخـوردن مقتضـای طبیعـت انسانی معصوم است و به زبانی خاصی سخن گفتن مقتضای جامعه ای است که معصوم در آن زندگی مـیکـرده ؛ بـرای نمونـه پیـامبر گرامـی اسـلام بـه مقتضـای زنـدگی در جزیرةالعرب به زبان عربی سخن میگفت و ازاین رو اگر به عقد بیع یا اجازه یـا نکـاح دست میزد، به زبان عربی بود. آیا قرینه ای وجود دارد که اثبات کند روایت از شأن عادی معصوم صادر شده است یا نه ؟ درصورتیکه قرینۀ معتبری بر صدور از شأن عادی وجود داشته باشد، چنین روایتی اساسا از قلمرو فقه سیاسی خارج خواهد بود و نمیتوان آن را مستند استنباط احکـام فقـه سیاسی قرار داد. ٢. آیا قرینه ای وجود دارد که اثبات کند روایت از شـأن تشـریعی پیـامبر صـادر شده است یا نه ؟ درصورتیکه قرینۀ معتبری بر صدور از شأن تشریعی پیامبر وجود داشته باشد این روایت قابل استناد در فقه سیاسی خواهد بود.