خلاصة:
وضعیت اقتصادی جوامع در دورههای مختلف یکی از مقولههای مهمی است که پیش از این در سدههای گذشته تا حد زیادی از دید مورخان که عمده وجه نظر آنها تاریخ سیاسی و تحولات نظامی حکومتها بوده، مغفول مانده است. در دوره معاصر حیات اقتصادی به عنوان یکی از شاخهها یا زیر مجموعههای تاریخ اجتماعی مورد توجه پژوهشگران حوزه تاریخ و علوم اجتماعی قرار گرفته است. جامعه شیعیان دکن در قرن 10 و 11 هجری نیز از این قاعده مستثنی نبوده و منابع تاریخی چندان توجهی به حیات اقتصادی این گروه نداشتهاند اما از لابه لای منابع تاریخی و دیگر آثار و اخبار به جای مانده از این دوره میتوان اطلاعاتی در این رابطه به دست آورد و حیات اقتصادی شیعیان دکن در این دوره را ترسیم کرد. بررسی وضعیت اقتصادی شیعیان در این دوره مسئله مورد توجه در این تحقیق است. امور اداری، نظامی، تجاری و وقف برخی از مهمترین فعالیتهای اقتصادی شیعیان در این دوره است که در این پژوهش بر آنیم تا با بررسی کتابخانهای بر اساس روش توصیفی و تحلیلی، با بیان برخی از مهمترین فعالیتهای اقتصادی شیعیان دکن، نقش و جایگاه این گروه در حیات اقتصادی دکن در دوره مورد نظر را بیان نماییم.
ملخص الجهاز:
"میر محمد مؤمن استرآبادی یک دوره طولانی نزدیک به ٤٠ سال در حکومت قطب شاهیان منصب پیشوایی را در اختیار داشت و با استفاده از نفوذ خود در این حکومت ، شیعیان زیادی را نیز در مناصب مختلف اداری به خدمت گرفت (هندوشاه ، بی تا، ج ٢: ١٧٤؛ انصاری، ٢٥٣٥ شاهنشاهی: ٣٠٠-٢٩٩).
در قرن ١٠ و ١١ هجری پس از تثبیت حکومت های شیعه مذهب محلی دکن زمینه های مساعدی جهت فعالیت های بازرگانی در این منطقه ایجاد شد به طوری که به گزارش برخی منابع در زمان حکومت ابراهیم قطب شاه ، تلنگانه (Tilangana) بازار تمام جهان بود و تجار از ترکستان و عربستان و ایران برای تجارت به آنجا می آمدند (هندو شاه ، بی تا، ج ٢: ١٧٢؛ p,١٩٢٩ ,sharoco .
یکی از فعالیت های اصلی اقتصادی شیعیان دکن در قرن ١٠ و ١١ هجری تجارت بود و بسیاری از شیعیان مهاجر به این منطقه در این دوره از جمله ایرانی ها، پیش از ورود به هند نیز با تجارت آشنایی داشتند.
چنانکه پیش از این ذکر شد فعالیت های تجاری، اداری و نظامی شیعیان در این دوره تحت حمایت حکومت های شیعه دکن باعث شده بود تا آنها وضعیت اقتصادی خوبی داشته باشند چرا که اگر وضعیت اقتصادی مطوبی نداشتند، چندان از سنت وقف که در درجه اول از نتایج وضعیت اقتصادی مطلوب بود، استقبال نمی کردند."