خلاصة:
مناظره از انواع ادبی کهن است که میتوان رد پای آن را در لوحهای گلی برجایمانده از تمدنهای کهن میانرودان دنبال کرد تا به ادب معاصر زبان فارسی رسید. کهنترین مناظره به زبانهای فارسی و باقیمانده از گذشتة به نسبت ابهامدار ادب باستان ایران، "درخت آسوریک" است. مناظرهای متفاوت و تا حدی مشابه، تحت عنوان "میش و رز" وجود دارد که گاه در پژوهشهای برخی اندیشمندان، هر دو، یکی دانسته شدهاند و این، خود، موجب خلط میان آنها شده است. در برخی موارد نیز این داوری صورت گرفته که هر دو منشأ یکسانی داشتهاند. در این نوشتار، بر جدایی این دو اثر از یکدیگر تأکید و در پایان با کوشش در جبران نقص واژگانی و عروضی مناظرة "میش و رز"، متنی یکدست، با اندک تغییراتی در راستای سامانمند کردن آن، ارائه میگردد.
ملخص الجهاز:
برخی درخت آسوریک را تنها نمونۀ آثار مناظره ای (Rangstreit literature) در ادبیات پیش از اسلام ایران به شمار آورده )سرکاراتی ، ١٣٥۲: ٤٧٣( یا مناظرٔە میش و رز را (که ما گاهی آن را جنگ میش و مو نیز میخواندیم ) با منظومۀ درخت آسوریک یکی دانسته اند و از آن جا که این منظومه برای اهل ادب و فرهنگ و حتی پژوهش گران خاورشناس آشنا بود، آنان را به این داوری نزدیک کرد که مناظرٔە میش و رز از روی آن منظومه در ذهن و زبان ما به ویژه مردم جنوب ایران ، راه یافته است .
م ) و به ویژه بر داستان ایرانی عهد اشکانی "درخت آسوریک" پهلوی مؤثر بوده است ؛ یعنی همان درخت بابلی (خرما) که استرابون (سدٔە یکم میلادی) در جغرافیای خود (کتاب ١٦، فصل ١، بند ١٤) یاد میکند که ک »میگویند یک سرودٔە پارسی هست که طی آن بیش از سیصدوشصت ویژگی سودمند از برای نخل (گ درخت بابلی) بر شمار آمده است « آسموسن میگوید دانش مندان برجسته ای در باب همین قدیم ترین ادب مناظرٔە ایرانی (درخت آسوریک) پژوهش کرده و آن را مطابق با نمونۀ میان رودانی باستان دانسته اند که هم به نوبۀ خود بر ادب عربی و فارسی دورٔە اسلامی تأثیر گذاشته است ؛ چنان که مناظرات اسدی توسی (سدٔە پنجم هـ.