بررسی مراحل تحول بر اساس منابع اسلامی مقالة

رشد و تحول انسان تدریجی و دارای مراحل است. در هریک از این مراحل، ساختار روانی، ویژگی ها و رفتار انسان متفاوت از مرحله قبل است. شناخت این مراحل از این جهت اهمیت دارد که به مدد همین مراحل می توان انواع مشخصی از تربیت را تعریف و طراحی کرده، اصول و شیوه های مختلفی را برای تربیت به کار برد. بسیاری از دانشمندان نیز تحقیقات خود را به بررسی و شناسایی این مراحل معطوف داشته اند. از این رو جست وجوی این موضوع در متون دینی و شناسایی مراحل رشد و تحول انسان از منظر دین، برای جامعه علمی و دینی بسیار حائز اهمیت است. سوال این است که متون دینی، عمر و زندگی را چگونه تقسیم، مرحله بندی و توصیف کرده است؟ روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و توصیفی- استنباطی است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که دین، عمر انسان را به سه مرحله کلی و نه زیرمرحله تقسیم می کند. دوران ضعف اولیه، شامل مراحل حمل، رضاع، قبل از تمیز و مرحله تمیز است. دوران قوت، شامل مراحل نوجوانی، شباب و کهولت و دوران ضعف ثانویه، شامل مراحل شیخوخیت و ارذل العمر می باشد.

Human growth and development is gradual and stepwise. Man’s mental structure، characteristics and behavior differ in each stage of life. Knowledge of these stages is important because it can help us to define and to design certain types of training and to use different training principles and methods. Many scientists have focused their research on investigating and identifying these steps. Therefore، analysis of this issue in religious texts and identifying the stages of human development and growth from the perspective of religion is of great importance for the scientific and religious community. This research deals with the division، staging and description of age and life in religious texts. The findings show that religion divides human life into three stages and nine sub-stages. The stage of initial weakness includes the sub-stages of development inside the womb، breast feeding، pre-discretion and discretion stage. The stage of strengths comprises adolescence، youth and middle age، and the stage of secondary weakness includes old age and Arzal al-Omr (the vilest state of life).

"در کتاب طب الرضا( نیز مطلبی بیان شده است که بر اساس آن، امام رضا(، مراحل طبیعی عمر انسان را بر مبنای غلبة هریک از اخلاط اربعة بدن (خون، بلغم، صفراء و سوداء)، به چهار مرحله تقسیم نموده اند که به نوعی می تواند مؤید این تقسیم باشد: حالت اول: پانزده سال است که جوانی و خوبی و طراوت او در این دوره از عمر است. غلام: واژة «غلام» نیز از جمله واژگانی است که علی رغم تفسیر آن به مقطع بروز شهوت جنسی در کودک (ابن منظور، 1414ق، ج‌ 12، ص 439)، که با علائمی چون بروز آثار اولیه بلوغ همچون روییدن مو بر پشت لب همراه است (ابن فارس، 1404ق، ج 4، ص 387)، در قرآن کریم به صورت مطلق به کار رفته است و شامل بدو تولد به بعد می شود. این دوران، با رسیدن به بلوغ آغاز می شود و تا مرحله میان سالی ادامه می یابد؛ زیرا همان گونه که در مفهوم شناسی طفولیت و کودکی بیان شد، در آیات قرآن کریم از ابتدای تولد تا رسیدن به بلوغ شرعی، که همان زمان احتلام است، دورانی است که بر آن کودکی اطلاق می شود و کودکی با ضعف اولیه تقارن دارد؛ ضعفی که هر لحظه از آن کاسته می شود و در جهت قدرت و قوت پیش می رود. مرحلة اول، مرحلة شیخوخیت این مرحله شامل 60 تا 75 سالگی است و شاخصه آن، شروع ضعف و ناتوانی جسمی و شناختی است؛ چراکه بر اساس برخی روایات، قدرت و قوت انسان، بخصوص قوت عقلی، همچنان تا 60 سالگی ادامه دارد و پس از آن، رو به افول می رود و ضعف ثانویه آغاز می گردد (مفید، 1413ق، ص 244)."