خلاصة:
رابطه پزشک ـ بیمار یکی از مسئله برانگیزترین انواع روابط اجتماعی است. باوجود اشتراک های جهانی درباره این مفهوم، تفاوت های زیاد دراین زمینه جوامع را ازهم متمایز می کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه پزشک و بیمار از دید بیماران و به روش «نظریه پردازی داده محور» انجام شده است. اطلاعات ازطریق مصاحبه نیمه ساخت یافته با 21 بیمار مراجعه کننده به مطب های خصوصی متخصصان زنان و زایمان شهر اهواز و مشاهده جریان مشاوره های پزشکی در این مطب ها جمع آوری و به روش کدگذاری نظری تحلیل شده است.
براساس تحلیل کدگذاری باز و محوری پنج مقوله «ویزیت گروهی»، «محدودیت زمانی»، «تعداد زیاد بیماران»، « آماده نبودن بیماران» و «رفتار اجتنابی پزشکان» به مثابه شرایط علی «رابطه غیرمشارکتی و درمان محور» به دست آمد که الگوی ارتباطی غالب میان پزشک و بیمار در قلمرو تحقیق حاضر شناخته شد. شرایط میانجی نیز در محدوده ای وسیع تر درقالب فرهنگ، الگو های ذهنی، آگاهی و اقدامات حمایتی مادی تحت بررسی قرار گرفت «که ازآن میان، »تحصیلات« نقش بسیار پررنگی را ایفا می کرد. بیماران دربرابر پدیده محوری راهبردهای »سازگاری«، »تحمل«، »خودیاری« و »ضدیت« را اتخاذ می کنند که مهم ترین پیامد های آنها »افزایش خطای پزشکی«، »آسیب مادی و روانی«، »دلسردی از همکاری« و »خوددرمانی« است و اگر برای بهبود این رابطه تدبیری اندیشیده نشود، چرخه تولید و »بازتولید رابطه ای نابرابر« همچنان به حیات خود ادامه می دهد. مطالعه در زمینه رابطه پزشک و بیمار در کشور م ی تواند برای بنانهادن الگوی ارتباطی پزشک بیمار مقتضی جامعه و فرهنگ ایرانی رهنمون شود. ازآنجاکه پدیده ویزیت گروهی درحال حاضر در ایران و به ویژه در مطب های خصوصی متخصصان زنان و زایمان رو به افزایش است، تحقیقات بیشتری دراین زمینه خاص لازم است؛ چراکه با توجه به یافته های این تحقیق، تاثیر زیادی بر رابطه پزشک-بیمار و نحوه عملکرد بیماران می گذارد.
ملخص الجهاز:
ازآنجاکه پدیدۀ ویزیت گروهی درحال حاضر در ایران و به ویژه در مطب های خصوصی متخصصان زنان و زایمان رو به افزایش است ، تحقیقات بیشتری دراین زمینۀ خاص لازم است ؛ چراکه با توجه به یافته های این تحقیق ، تأثیر زیادی بر رابطۀ پزشک -بیمار و نحوۀ عملکرد بیماران می گذارد.
رابطۀ پزشک -بیمار، مطب خصوصی ، بیماران ، نظریه پردازی داده محور، ویزیت گروهی ، الگوی زیستی ـ روانی ـ اجتماعی مقدمه و طرح مسئله اهمیتی که کیفیت رابطۀ پزشک ـ بیمار در فرایند درمان و نتایج آن دارد، موجب شده است که رابطۀ پزشک ـ بیمار به یکی از مهم ترین موضوع های جامعه شناسی پزشکی بدل شود.
پرسش هایی ازاین قبیل که سبک ارتباطی غالب میان پزشک و بیمار در این مطب ها چگونه است و چه تفاوتی با نوع آرمانی آن دارد؟ چه عواملی این رابطه را تخریب یا تسهیل می کند؟ بیماران این سبک ارتباطی را چگونه می بینند و چگونه با آن برخورد می کنند؟ و استراتژی های رفتاری بیماران دربرابر این سبک ارتباطی چه پیامدهایی برای آنان در پی دارد؟ پیشینۀ تجربی طبق تحقیق زالی و همکاران (١٣٧٦) بهتـرین صـفت هـای پزشـک از دیـدگاه بیمـارانی کـه از پزشکان خود به سازمان نظـام پزشـکی شـکایت کـرده بودنـد، در درجـۀ اول دقـت و احسـاس مسئولیت و در مرتبۀ دوم اخلاق و رفتار انسانی با بیمار است .