خلاصة:
اختلاف نگرش میان طبیعت گرایان و مخالفان آنان ، پیـدایش رهیافـت هـای روش شناسانه متفاوت در فهم روابط و پدیده های اجتماعی را به ارمغان آورد و در قلمرو مطالعات روابط بین الملل به صورت خاص ، این تنوع رهیافت ها در مناظره چهارم رخ نشان داد. با این وجود، وجه اشتراک تمامی این دیدگاه ها که سربرآمده از خصلت علم مدرن است ، غفلت از تبیینی مبتنـیبـر رابطـه علت فاعلی و غایی است . سئوال مطرح این است که آیا میتوان بـا تبیینـی بر پایه کشف رابطه این دو نوع علت به فهم مناسب تری از تحلیل پدیده ها و رفتارها در علوم اجتماعی و از جمله روابط بین الملل دسـت یافـت ؟ سـئوال مدعای این نوشتار آن است که توجه به این پیوند، که از آن به تبیین غایی تعبیر خواهیم نمود، نوع ویژه ای از تبیین را رقم خواهد زد، به گونه ای کـه از یک سو کاستیهای فهم تفسیری و سازه انگارانـه را جبـران سـاخته و سـهم بسزایی در فهم و تحلیل مسایل مهـم ایـن قلمـرو از جملـه علـل منازعـه و همکاری خواهد داشت و از سوی دیگر، توجه به ابعاد تکوینی و تـاملی ایـن رابطه و تاثیر غایات در برساخت هویت بازیگران ، عمـق و گسـتردگی قواعـد بازی، ساختار کنشگری، فرایند اقـدام و تعیـین محـدودیت هـای اخلاقـی و هنجاری آن به ارتقای فهم این حوزه خواهد انجامید. این مقاله با استفاده از روش برهانی به تشریح تبیین غایی پرداخته و دلالـت هـای آن در مطالعـات روابط بین الملل و تاثیر آن بـر تحلیـل در ایـن حـوزه مطالعـاتی را بررسـی مینماید.
ملخص الجهاز:
"اکنـون سـئوال اصـلی ایـن اسـت کـه مطالعات مبتنیبر تبیین غایی در این معرکه چه نقشی را رقم خواهد زد؟ و چه خـط تمایزی از سایر روش هـای تحلیلـی در شـناخت علـل منازعـه و همکـاری و فهـم مناسب تر روابط و قواعد نظام بین الملل به ارمغان خواهد آورد؟ تبیین غایی نقش تحلیلی خود در فهم پدیده های اجتماعی را از طریق برقـراری پیوند میان ماهیت و منطق کنش و هویت بازیگر از یک سو، با نوع و سطح غایات و اهداف وی از سوی دیگر ایفا مینماید.
این ابعاد در حوزه روابط بین الملل به شناخت تاثیر اهداف و آرمان های ملی در برساختگی بازیگر و هویت ملی او، و چگونگی شکل گیری منطق محاسبات منافع ملی و معادلات آن در سطح سیاست خارجی دولـت هـا و شـناخت اهداف و ایده آل قدرت های بزرگ در سطح سیاست بین الملل میانجامد: الف ) نقش تکـوینی غایـت در سـاخت هویـت ملـی: پـیش از ایـن بـه رابطـه برساختگی متقابل میان علت فاعلی و غـایی اشـاره و بیـان شـد کـه سـطح اندیشـه بازیگر، وجود ذهنی اهداف را متناسب با خود مـیسـازد و از سـوی دیگـر وجـود ذهنی اهداف ، محرک بازیگر برای نیل به مقصود است .
در تحلیل علل منازعه و همکاری نیز تبیین غایی بـا ایـن بـاور کـه بـرای درک رفتار بازیگران عرصه بین الملل ، شناخت چرایی پدیـده هـا و تبیـین الگـوی رفتـاری اقدامات در این عرصه ، فهم رابطه علت غایی و علت فاعلی، و تعامل یا برسازندگی متقابل ، و کنش و واکنش و تاثیر و تاثر آن دو بر یکدیگر حائز اهمیت اسـت ، وجـه تبیینی خود از پدیده های بین المللی را با بهره گیری از پیوند میان سیاست ، اسـتراتژی و اقدام با اهداف ملی ارائه دهد."
(
, 
, 
)
