بررسی فقهی مبالغ دیه، در پرتو مقتضیات زمان مقالة

هدف از این تحقیق ، بررسی فقهی مبالغ دیه و تخییر جانی، در پرتو مقتضیات زمان است ، که آیا امـور ششگانه دیه (شتر، گاو، گوسفند، درهم ، دینار، حله یمانی) موضوعیت دارند؟ و آیـا تخییـر جـانی در انتخـاب اعیان شش گانه منطقی است ؟ با توجه به فتاوی فقهای شیعه و روایات ، دیه قتل مرد مسلمان ، یکـی از امـور شش گانه (شتر، گاو، گوسفند، دینار، درهم و حله یمنی) بیان شـده اسـت . همچنـین مشـهور فقهـای شـیعه معتقدند که جانی در انتخاب هر یک از اعیان مذکور مخیر است ، اما نتایج حاصل از این تحقیق حاکی از این است که اولا امور ششگانه مقادیر دیه در حال حاضر موضوعیت ندارند، بلکه پرداخـت مقـداری از مـال کـه توسط حاکم اسلامی، با عنایت به منابع شرعی و مقضیات زمان تعیـین و جهـت جبـران خسـارت وارده بـه مجنی علیه یا اولیا دم مورد نظر شارع بوده است تا از ضایع شـدن خـون مسـلمان جلـوگیری شـود ثانیـا در وضعیت کنونی اختیار جانی در پرداخت دیه منطقی نمیباشد. از این رو، پیشنهاد میشود که با اجتهاد فقهـی و با توجه به مقتضیات زمان ، مساله ی مقادیر دیه و تخییر جانی در پرداخت دیه از سوی فقهای شـیعه مـورد بازبینی قرار گیرد. روش این پژوهش ، توصیفی ـ تحلیلی است که با مطالعه ی روایات و بررسی آرای برخی از فقهای عظام شیعه در مورد دیه قتل ، اطلاعات لازم گردآوری شده است .

This research aims at reviewing the religious jurisprudence of the amount of blood money and the slaughterer’s arbitrary choice، meaning whether the six forms in which the blood money can be paid (camel، ox، sheep، Dirham، Dinar، Yamani Hilla) are still valid or not? Or is it logical that the slaughterer have arbitrary choice over these six forms of payment? According to Shiite Religious Jurisprudents’ fatwa and the Words، the blood money of manslaughter of a Muslim male is said to be in one of the six forms (camel، ox، sheep، Dirham، Dinar، Yamani Hilla). The most prominent Shiite religious jurisprudents believe that the slaughterer is free to choose among these said forms، but the results of this study shows firstly that these six forms of blood money payment are not valid at the present time، rather، what was intended by the religious lawgiver had been some amount of money determined by the Islamic ruler in accordance with Sharia’s references and the era’s conditions to be paid to the slaughtered in order to prevent the blood of a Muslim going to waste، secondly that the arbitrary choice of slaughterer in the form of payment is not logical at present conditions. So it is recommended that the amount of blood money and the arbitrary choice of the slaughterer be revised by the Shiite religious jurisprudents with religious deducing according to present time conditions. The method of this study is descriptive-analytical in which the necessary information has been gathered by studying The Words and reviewing some of the prominent Shiite’s religious jurisprudents verdict on manslaughter’s blood money.

"وقتی روایات مسأله مقادیر دیات را مورد مطالعه قرار میدهیم ملاحظه میشود که روایات در این زمینه مختلف هستند و بخاطر اینکه بتوانیم نتیجه گیری کنیم ، این روایات را دسته بندی میکنیم و خواهیـد دیـد که لسان روایاتی که از ائمه معصومین علیه السلام نقل شده است در خصوص بیان انواع دیه متفاوت است بطوری که برخی از آنها به یکی از گونه های شش گانه و برخی دیگر به بیش از آن اشاره دارنـد و مجمـوع اقلام شش گانه ای که مشهور فقها بعنوان دیه بر شمرده اند در تمامی روایات نیامده است ما سعی می کنیم بطور اجمال از هر دسته نمونه ای را ارائه دهیم تا روشن شود که لسان روایـات چگونـه اسـت و مشـخص گردد به استناد تنها دلیل فقها که روایات هستند آیا امور شش گانه موضوعیت دارند یا خیـر و آیـا جـانی در پرداخت هر کدام مختار است ؟ الف ) دسته اول روایاتی که فقط صد شتر را به عنوان دیه قتل ذکر کرده اند، مانند روایت صـحیحی از امـام بـاقر(ع ) نقل شد، که پیامبر(ص ) به حضرت علی(ع ) چنین وصیت کرد: «ای علی همانا عبدالمطلب در جاهلیت پـنج سنت را بنا نهاد که خداوند آنها را در اسلام تایید فرمود تا آنجا که فرمودند: و در قتل ، یکصد شتر را در نظر گرفت که خداوند نیز آن را در اسلام مقرر فرمود(حر عاملی، ١٤٠٩، ١٩٨)."