خلاصة:
خراسان کهن سرزمینی است باستانی که مهد پیدایش یکی از درخشان ترین و کهن ترین تمدن های منطقه ایران بوده است. خراسان طبق نوشته های اوستا و کتیبه بیستون یکی از مهمترین ایالت ها و کوست های ایران در قبل از اسلام بوده که یکی از مقاطع حساس و مهم تاریخی آن مربوط به عصر ساسانی می باشد.
سرزمین خراسان در دوره ساسانی بنابر موقعیت تاریخی، جغرافیایی و ژئوپولیتیکی کانون فرهنگی مهم و اصلی منطقه و تلاقی گاه فرهنگ های خاور و باختر به شمار می رفته است. گستردگی قلمرو، عبور جاده ابریشم، فرمانروایی برخی پادشاهان ساسانی بر خراسان، وجود چندین ضرابخانه معروف در شهرهای خراسان، مرکز مبادلات فرهنگی و اقتصادی شرق و غرب، سپر مخاطره اقوام وحشی و بیابانگرد مرزهای شمالی و شرقی ایران و ...دلایل اهمیت خراسان در این دوران می باشد.
خراسان با همه این نقش آفرینی ها، سابقه تاریخی درخشان و جایگاه کلان فرهنگی هنوز تجولات عصر باستان وبالاخص دوره ساسانی آن ناشناخته و نیاز به بررسی همه جانبه دارد. لذا در این پژوهش سعی شده ضمن بررسی تحولات تاریخی، فرهنگی و اقتصادی خراسان و استفاده از متون معتبر و مشاهدات میدانی، از منظر آثار تاریخی و باستان شناسی به تاریخ خراسان پرداخته شود.
آثار تاریخی عصر ساسانی خراسان و همچنین یافته های باستان شناسی این دوران، توانسته در غیاب منابع مکتوب جایگاهی مهم و اساسی در شناخت تاریخ منطقه بر عهده گیرند و نشان دهنده عظمت و رشد روزافزون شهرنشینی خراسان در دوره ساسانی و تاثیرگذاری فرهنگی، هنری، اقتصادی بر مناطق دیگر و حتی دوران اسلامی باشد.
Ancient Khorasan is based on exploration، research and archaeological recovery of land which is the cradle of ancient civilizations، the emergence of one of the brightest and most ancient Iran. According to the Avesta، Khorasan and Behistun inscription states and Kvsthay one of the pre-Islamic Iran was one of the most critical periods of its history is related to the Sasanian era.Thus، the position of the land of Khorasan in the Sassanid era historical، geographical and geopolitical region's major cultural center and meeting place of East and West cultures has been considered. Domain، through the Silk Road، the Sassanian ruler of the kings of Khorasan، Khorasan cities of several famous Mint، cultural and economic center of East and West، Venture Shield barbarian and nomadic northern and eastern borders of Iran and Khorasan Dlaylahmyt this period is. But with all of Khorasan Frynyha، brilliant history and status of cultural metropolis still Tjvlat ancient Sassanid Vbalakhs is unknown and requires thorough investigation. This study also attempts to investigate historical changes، cultural and economic Khrasanv using authentic texts and field observations، perspective، Khorasan be paid to the history of archeology.
The resulting studies Shnasayymhvthhay Tarykhymtdd and artifacts from archaeological excavations Sassanid era in Khorasan، could have a major place in the absence of written sources in the region are recognizing and reflecting the growing magnitude and impact of urbanization Khorasan Sassanids and cultural، artistic، economic in other areas، even if the Islamic period.
ملخص الجهاز:
آثار تاريخي عصر ساساني خراسان و همچنين يافته هاي باستان شناسي ايـن دوران ، توانسـته در غياب منابع مکتوب جايگاهي مهم و اساسي در شناخت تاريخ منطقه بر عهده گيرند و نشـان دهنـده عظمت و رشد روزافزون شهرنشيني خراسان در دوره ساساني و تاثيرگذاري فرهنگي، هنري ، اقتصادي بر مناطق ديگر و حتي دوران اسلامي باشد.
همچنـين سکه هاي معروف به سکه هاي سکايي و ساساني که از طرف نواب سلطنت قسـمت شـرقي دولـت ايران (خراسان ) ضرب شده ، حاکي از اين است که تا زمان بهرام دوم اين ايالت بزرگ در زير فرمـان يکي از شاهزادگان خانواده سلطنتي ملقب به کوشان شاه بوده است .
با توجه به اين نکات ، اهميت جغرافيايي خراسان باعث شده است تـا خراسـان از گذشـته هـاي بسيار دور همواره به عنوان حلقه اتصال شرق به غرب محسـوب گـردد و مهـم تـرين حرکـت هـاي سياسي تاريخي ايران نيز در اين ناحيه رقم بخورد و ساسانيان بعد از به دست گـرفتن قـدرت ، توجـه خاصي به خراسان داشته اند.
در خصوص اتفاقات دوره ساسانيان در منطقه درگز و شمال خراسان ميتـوان بـه اتفاقـات دوران شاپور اول که پادشاه توراني به اسم پهليزگ را در خراسان شکسـت دادو کشـت ، اشـاره کـرد و نيـز بهرام پنجم در سال ٤٣٠ ميلادي بر قوم يوئه چي که به ايران حمله کرده بودند پيروز شد و خاقان آنان را از پاي دراورد که تصاوير اين حمله به خوبي در گچبريهاي مکشـوفه از بنـديان بـه نمـايش گذاشته شده است .
نتيجه گيري خراسان از کهن ترين روزگاران تاريخ ايـران زمـين ، يخشـي از مهـم تـرين قلمروهـاي سياسـي اجتماعي حکومت هاي ايراني بوده است ، که يکي از مقاطع مهم تـاريخ خراسـان مربـوط بـه دوران ساساني ميباشد.
(
, 
, 
)
