نقش قورچیان در ساختار نظامی صفویه مقالة

شاه اسماعیل اول موسس سلسله‌ی صفوی برای تثبیت قدرت و بنیادگذاری دولت خود احتیاج به نیرویی داشت که این نیرو هم از لحاظ فیزیکی و جسمی برترین باشند و هم اینکه فقط به شاه وفادار باشند و از او دستور بگیرند و از طرفی وابسته به هیچ ایل یا طایفه‌ی خاصی نباشند به همین دلیل از بین قبایل مختلف قزلباش افرادی را که جنگجو، دلیر و وفادار بودند را انتخاب کرد و در یک گروه به نام قورچیان قرار داد که اینان بعدها بالاترین مقامات و مناصب لشکری و کشوری را از آن خود کردند. قورچیان در واقع از نژاد ترکمانان بودند. این واحد از قشون در دوره‌های بعدی صفویه هم از لحاظ تعداد افراد و هم از لحاظ موقعیت و اعتبار افزایش چشمگیری پیدا کردند. آنان در واقع گارد سلطنتی محسوب می‌شدند و از طرفی نیز نیروی ضربتی شاه نیز به حساب می‌آمدند. اینان تا پایان حکومت صفویه مقام و موقعیت خود را همچنان حفظ کردند. این پژوهش بر آن است که به بررسی نقش قورچیان در ساختار نظامی صفویه با روش توصیفی تحلیلی بپردازد.

واژگان کلیدی: قورچی، قورچی باشی، قزلباش ، شاه اسماعیل ، شاه عباس مقدمه : دولت صفویه نیز مانند دیگر حکومت های قبل و بعد از خود، دارای نیروی نظامی بود که این نیرو در واقع از قشون ثابت و نیروی کمکی تشکیل میشد. سوال اصلی در این پژوهش : این است که قورچیـان در سـاختار نظـامی دولـت صـفویه چـه نقشی را ایفا می کردند؟ البته سوالات دیگری نیز مطرح است از قبیـل : قورچیـان چگونـه انتخـاب میشدند؟ وظایف آنها درساختار حکومت صفویه چگونه بود؟ در جواب به این پرسش ها میتوان گفت : قورچیان بـه عنـوان یکـی از واحـدهای نظـامی در دولت صفویه نقش موثری را ایفا کردند آنان در واقع گارد سلطنتی و نیروی ضربتی شاه به حساب میآمدند و پادشاه صفوی بر اساس شجاعت ، دلاوری، جنگجویی و خدمات شایسته ای که افراد در قشون او انجام میدادند افرادی را برگزیده و در واحد قورچی قرار می دادند. « (نصیری، ١٣٧٢، ١١ـ١٢) در دوره ی صفویه به خصوص در زمان شاه اسماعیل اول قورچی باشی بعد از امیرالامرا قـرار داشت و از اهمیت کمتری برخوردار بـود امـا در زمـان شـاه طهماسـب کـه از موقعیـت و اعتبـار 35 امیرالامرا کاسته شد بر موقعیت قورچی باشی افزوده شد و بعدها در زمان سـلطنت شـاه اسـماعیل دوم و محمد خدابنده به سرعت بر اقتدار آنان افزوده شد و یکی از مأموران متنفذ دولتی به حساب میآمد و حتی بعدها در زمان شاه عباس اول هم که واحدهای نظامی جدیـد همچـون غلامـان بـه وجود آمد و این واحدها هم تحت نظر قورچی باشی نبود اما با این همه همچنان « در امور دولتـی رجلـی برجسـته » بـه حسـاب مـیآمدنـد.