خلاصة:
حکومت طاهریان بر بخش های وسیعی از شرق ایران تاریخی را بی شک می توان نخستین تلاش به ثمر نشسته ایرانیان برای استقلال نسبی سیاسی از خلافت عباسی قلمداد نمود. از این رو شاهد استقلالطلبی سیاسی طاهریان در برابر خلافت عربی ـ اسلامی هستیم. طاهریان توانستند برای نخستین بار پس از اسلامی شدن ایران، حکومت نیمه مستقل ایرانی را تشکیل دهند. در این میان این پرسش اساسی مطرح می گردد که این استقلال خواهی صرفا مبتنی بر حس قدرت طلبی و جدایی خواهی طاهریان بوده و یا ناشی از نوعی حس ایرانگرایی آنان می گردیده است. در این پژوهش تلاش می گردد ضمن برشمردن و بررسی برخی مولفه های ایرانگرایانه حکومت طاهریان، به پرسش فوق پاسخ داده شود. بر اساس یافته های پژوهشی، نمی توان تمایل به استقلال سیاسی ـ فرهنگی را صرفا ناشی از روحیه قدرت طلبی و جدایی خواهی طاهریان دانست، بلکه عمدتا این تمایل، ملهم از نوعی حس ایران گرایی آنان بوده است.
ملخص الجهاز:
با این وجود پذیرش چنین تحلیلی آسان نخواهد بود چرا که به نظر می رسد عبدالله بن طاهر به علت خصومتی که خلیفه معتصم با وی داشته است با احتیاط رفتار می کرده به ویژه که سرنوشت پدر خویش را نیز به یاد داشت که با اعلام استقلال کمتر از یک روز زنده نماند.
آیا در حقیقت استقلال طلبی طاهریان ، صرفا مبتنی بر حس قدرت طلبی و جدایی خواهی آنان بوده یا 111 ناشی از روحیه ایران گرایی آنان می گردیده است ؟ همانگونه که در متن تحقیق مورد بررسی قرار گرفت با واکاوی و تحلیل و برشمردن برخی مؤلفه های ایران گرایانه حکومت طاهریان ، مانند پیشینه تاریخی، پایگاه اجتماعی، اصالت ایرانی و مهمتر از همه فرهیختگی دهقانی؛ اندرزنامه سیاسی طاهر به پسرش عبدالله که حاوی مضامین مهم اندیشه سیاسی ایرانی است ؛ و علاقه و تمایل به ادب پارسی در زمانی تسلط بی چون و چرای ادب عربی، به این احتمال قوی تر نزدیک شدیم که نمی توان تمایل به استقلال سیاسی ـ فرهنگی طاهریان را صرفا ناشی از روحیه قدرت طلبی و جدایی خواهی طاهریان دانست ، بلکه عمدتا این تمایل ، ملهم از نوعی حس ایران گرایی آنان بوده است .