خلاصة:
بهنظر میرسد که هر یک از شاخههای پزشکی در گذشته به شکل امروزی بهعنوان علمی مجزا مطرح نبوده و پزشک یا طبیب در همه موارد طبی و درمانی تبحر داشته است. در این میان دندانپزشکی نیز از این مقوله مستثنا نیست. دندانپزشکی ازجمله علومی است که مورد توجه مسلمانان قرار گرفته و حنین بن اسحاق از معدود دانشمندانی است که در زمینه آن، بهصورت مستقل آثاری تالیف کرده است؛ همچون الاسنان، الاسنان و اللثه، القول فی حفظ الاسنان و اللثه و استصلاحها که همه از آثار ذکر شده در منابع معتبر میباشد. در این مقاله درصدد آن هستیم که به بررسی مهمترین اثر بهجا مانده از حنین در زمینه دندانپزشکی، یعنی رساله القول فی حفظ الاسنان واللثه و استصلاحها بپردازیم.
ملخص الجهاز:
کتاب فی حفظ الاسنان و اللثه را آقای دکتر محمدابراهیم ذاکر ترجمه کرده و در کتاب سیری در سه قرن دندانپزشکی ایران به چاپ رسانیده که مطالب آن به شرح زیر است: بهداشت دندانها، ص 31؛ پرهیز از خوردن مواد غذایی که به دندان آسیب میرسانند، ص 34 ـ 32؛ همان شیوههایی که خاصیت گرمازایی و پاککنندگی و درخشندگی دارند، ص 35؛ ارتباط مواد غذایی با عمل هضم، ص 36؛ ارتباط مواد خوراکی با معده و سازگاری آندو با هم، ارتباط مواد با سازگاری معده و زمان منظم برای خوردن غذا، ص 37؛ رعایت زنجیره پسوپیش قرار گرفتن خوراکیها، ص 38؛ بالا آوردن برای تهیسازی تن در رابطه با درمان برخی از بیماریهای دهان و دندان، ص 39؛ تقسیمبندی مردم از نظر طبیعت برای بالا آوردن، ص 40؛ مراحل بالا آوردن، ص 41؛ دندانشویه نیروبخش دندانها و لثه و خواص داروهایی که خواص خشککنندگی دارند، ص 42؛ انگیزه دردناک شدن دندانها و داروهای مناسب، ص 43؛ دندانشویههای نیروبخش و گرمازای دندانها و لثهها، ص 45 ـ 44؛ گزاره دندانشویه جالینوس، ص 48 ـ 46؛ گزاره چند دندانشویه سرد و بندآورنده، ص 54 ـ 49؛ گواهی دیگر برای شناخت رخنهپذیری دندان، ص 57 ـ 55؛ دندانشویه استوارکننده دندانهای جنبان، ص 58؛ دندانشویه ریشهکنکننده جرم دندان و سپیدکننده آن، ص 64 ـ 59.
حنین بن اسحاق در کتاب حفظ الاسنان و استصلاحها در این زمینه بیان کرده است: گاهی پیامد بیماری لثه، پیدایش سوزههایی بر روی لثه میباشد که بهترین دارو برای درمان آن حضض ساییده و با عسل سرشتهشده است که آن سرشته را بر روی سوزه میمالند.