خلاصة:
روابط تجاری ایران و چین از طریق مسیرهای دریایی در دوره ساسانی از جمله مباحث مورد اختلاف در میان پژوهشگران این حوزه از مطالعات است، تا جائیکه برخی ادعا میکنند که هیچ گونه شواهدی از تماس مستقیم دریانوردان و بازرگانان چینی و ایرانی در دوره باستان وجود ندارد و تجارت مستقیم بین این دو کشور در قرون نخستین بعد از اسلام آغاز شده است. مقاله حاضر بر آن است تا براساس شواهد تاریخی، باستانشناختی و مدارک سکهها در ایران و چین نشان دهد که ارتباطات بین ایران و چین از قرن ششم میلادی با حضور ایرانیان در بنادر جنوب چین آغاز شده است. بعدها خلیج فارس، به خاطر اهمیت یافتن سیراف در گسترش تجارت دریایی بین ایران و چین در قرن نهم میلادی، مرکز تجارت منظم بین ایران و چین از طریق دریا بوده است.
ملخص الجهاز:
سیراف : تجارت دریایی ایران و چین در اواخر دوره ساسانی و اوایل قرون اسلامی 1 حمیدرضا پاشا زانوس دانش آموختۀ دوره دکتری تاریخ دانشگاه تهران فرج اله احمدی دانشیار تاریخ دانشگاه تهران (از ص ٤٩ تا ص ٦٤) تاریخ دریافت مقاله : ٩٤/٦/١٠؛ تاریخ پذیرش مقاله : ٩٤/٩/٨ چکیده روابط تجاری ایران و چین از طریق مسیرهای دریایی در دوره ساسانی از جمله مباحث مورد اختلاف در میان پژوهشگران این حوزه از مطالعات است ، تا جائی که برخی ادعا می کنند که هیچ گونه شواهدی از تماس مستقیم دریانوردان و بازرگانان چینی و ایرانی در دوره باستان وجود ندارد و تجارت مستقیم بین این دو کشور در قرون نخستین بعد از اسلام آغاز شده است .
در این زمان و پس از آن ، در قرن نهم بعد از میلاد (سوم هجری)، خلیج فارس ، به علت نقش بندر سیراف در گسترش روابط ایران و چین مرکز تجارت مستمر بین دو سرزمین بوده است .
از سوی ایران ، فرضیۀ ما اینگونه است که روابط بین ایرانیان و چینیها از قرن ششم بعد از میلاد آغاز شده است ، اما از سوی چین ، هرت ٦ و راکهیل ٧ در آثار خود در مورد گزارش های چائوجو کوا(٢)، ادعا میکنند که هرچند ممکن است چینیها در قرن ششم تا عدن یا خلیج فارس تا هرمز، سیراف ، بصره یا بغداد سفر کرده باشند، اما این ها فقط موارد اندکی از جنس ماجراجوییهای دریایی بوده اند(١٩٤٧:١٦٠ ,Hourani ;٤ :١٩١١ ,Chau Ju-kua) .
سکه های بیشمار چینی و همچنین قطعاتی که هم زمان با آنها یافت شده اند، این فرضیه را تأیید میکنند که بعد از اسلام روابط چین و ایران از طریق بندر سیراف گسترش یافته است .