خلاصة:
از جمله دانشمندانی که در مورد آثار ابوحامد غزالی تحقیق کردهاند نام کسانی چون احمد آرام، مرتضی مدرس گیلانی، عباس اقبال، جلالالدین همایی و دکتر سیدحسین خدیوجم در یادها مانده است. بیگزافه باید گفت صدرنشینی این جمله دکتر خدیوجم است که بیشترین دوران عمر پرثمر خویش را به تصحیح و تنقیح آثار غزالی مشغول بود و بیشتر این آثار را تصحیح و چاپ کرده است. نگارنده برای سپاسداری نام او کوشیده است تا نتایج تحقیقاتش را دربارهی ابوحامد محمد غزالی به اختصار معرفی کند.
ملخص الجهاز:
"دکتر خدیوجم در تشریح زحمات چندین سالهی خود در گردآوری نسخههای خطی این کتاب و چگونگی تصحیح آن چنین مینویسد: «میدان سخن در پیرامون آثار و افکار غزالی، فراخ است و مجال و حوصلهی من تنگ، باید اعتراف کنم که حدود پانزده سال از نقد عمر را بر سر این کار نهادم تا چاپ نفیس و دلخواه این ترجمه به صورت موجود به پایان رسید، تردیدی نیست که اگر مورد پسند دانشوران نکتهیاب قرار گیرد، مصحح به پاداش دلخواه رسیده است.
این کتاب چه در زمان چاپ نخست جلد اول (1354 ش) و چه در زمان چاپ دوجلدی آن از سوی انتشارات علمی و فرهنگی (1364 ش) مورد نقد و نظر بیشتر صاحب نظران قرار گرفت و نقدهای چندی در نشریات گوناگون در خصوص آن چاپ شد که بهترین آنها یادداشت زندهیاد دکتر غلامحسین یوسفی بود: «موجب خوشوقتی است که چاپ جدیدی از کیمیای سعادت اثر گرانقدر محمد غزالی به فارسی به صورت کامل و با تصحیحی انتقادی براساس نسخههای معتبر اخیرا طبع و منتشر شده است و فارسیخوانان از مطالعهی آن برخوردار توانند شد....
دکتر یوسفی در ادامه مینویسد: «بنابراین اگر کسی که در تصحیح ترجمهی احیاء علومالدین این مایه عمر و کوشش و همت مبذول داشته و سالها تتبع و تحقیق کرده و در جستجوی مقصود، حتی راههای دراز پیموده و سفرها نموده است، بیگمان برای تصحیح خلاصهی همان اثر به فارسی (یعنی کیمیای سعادت) شایستگی و اهلیت کافی داشته است و ثمرهی آن همه تلاش و آشنایی و انس با غزالی و افکار و آثار او، در تصحیح کیمیای سعادت نیز جلوهگرست» (همانجا)."