خلاصة:
پهنه فراخ و ژرف مهندسی دیرزمانی است که در دنیا به صورت علمی مورد کاوش و آموزش قرار میگیرد و بدیهی است که نتایج و پیامدهای برآمده از آن نیز به دقت واکاوی شود. یکی از رشتههایی که در کشورهای پیشرو در مهندسی بدان توجه جدی و ظریفی میشود، اخلاق مهندسی است. کتابها و مقالات بسیاری در دنیا چاپ و منتشر شده و میشوند و هریک میکوشند از دریچهای به این مبحث مهم بنگرند. اخلاق مهندسی از آن رو در چشم نازکبین و نظر ظریفاندیش صاحبنظران علم مهندسی و مهندسی کاربردی مهم نشستهاست که نمیتوان سازه، بنا، وسیله و ابزاری را یافت که مهندسی در آن راه نداشته باشد؛ اکنون، اگر مهندس طراح و سازنده، متخلق به اخلاق و پایبند به جزئیات اخلاق کاربردی و مهندسی نباشد، فجایعی رخ خواهد داد. این مقاله کوشید به معرفی و بررسی برخی ویژگیهای ۴ کتاب مهم حوزه اخلاق مهندسی بپردازد، بلکه غبار تنهایی و فراموشی از چهره این گرایش مهم اخلاق کاربردی بزداید.
ملخص الجهاز:
از آنجا که نگارنده خود در میان کتابهای پارسی اخلاق مهندسی اثری دارد، شایسته نیست به معرفی و نقد این آثار بنشیند، از این رو در این مقاله، ۴ کتاب Introduction to Engineering Ethics اثر Mike W.
Harris, Michael S.
مؤلفان کتاب، پیش از بررسی و معرفی اخلاق مهندسی، به نیکی مراحل کار یک مهندس و آنچه را که ممکن است وی در سیر کاری خویش با آن روبرو باشد و رعایت کردن یا نکردن آنها ارتباط و پیوستگی با اخلاق دارد، مانند طراحی مجدد محصول، چرخۀ آزمون و خطا و...
این کتاب با معرفی یک حادثه که برآمده از نبود نگرش اخلاقی میان مهندسان طراح و سازنده است، آغاز شده و مؤلف میکوشد با مطرح کردن آن، اهمیت و چرایی به میان آمدن پای اخلاق مهندسی را در مبحثهای مهندسی بیان کند.
جالب است که نویسنده پس از معرفی این نظریه، خود اذعان میکند که پیامدگرایی نمیتواند همۀ وجوه معضلات و مسائل اخلاقی را پوشش داده و حل و فصل کند؛ پس بایستهاست افراد در جستجوی دیگر نظریهها هم باشند.
بررسی اخلاق محیط زیست، اخلاق رایانه و نیز وجوه اخلاقی افشاگری۱۰، از دیگر سرفصلهای کتاب است که کوشش نویسندگان کتاب را برای پررنگکردن کارکرد اخلاق مهندسی و نقش آن در جامعه نشان میدهد.
این کتاب همچنانکه به بررسی کوتاه نقش مهندسی در جامعه و نقش ریسک و ایمنی در فعالیتهای مهندسی میپردازد، برای حل مشکلات و معضلات اخلاقی چند روش ابتکاری معرفی میکند.
دلیل آن شاید رویکرد اجتماعی و بسیار ژرفنگرانۀ مؤلف باشد که کوشیدهاست از نگاهی دیگر اخلاق مهندسی را مورد بررسی قرار دهد.