خلاصة:
آثار و پژوهشهای اخباریان که اهتمام ویژهای به اخبار و احادیث داشتهاند، در حوزه علوم حدیث محدود نمیشود و بخشهای دیگر علوم اسلامی مانند تفسیر و مبانی آن را نیز در بر میگیرد. آنها دارای تالیفاتی در حوزه قرآن کریماند که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم، اندیشههایشان را منعکس مینماید. این اندیشهها که در دو قرن یازدهم و دوازدهم، تفکر اسلامی و شیعی را با چالشهای جدّی مواجه ساخت، پیامدهایی ـ البته مبتنی بر مبانی خاص ایشانـ دارد که گرچه خود آنان از آن یاد نکرده و به آن ملتزم نبودهاند، نمیتوان از منظر علمی از این پیامدها اغماض کرد. در جستار حاضر، این آثار و پیامدها با روش تحلیلی ـ توصیفی بررسی شدهاند. از پیامدهای مثبت و خدمات علمی اخباریان میتوان به: پررنگسازی نقش روایات به جایمانده از معصومان در شناخت دین، تدوین جوامع روایی نوین، تالیف تفاسیر گرانسنگ روایی، تعمیق و گسترش مباحث فقهی و اصولی مبتنی بر کتاب و سنت اشاره کرد. همچنین پیامدهای منفی اخباریگری نیز عبارتاند از: از بین رفتن حجیت روایات معصومان(، عدم جامعیت و جاودانگی قرآن موجود، ایراد خدشه به اعجاز قرآن، راهیابی تضادّ و تناقض به قرآن، عدم کارایی آیات فاقد تفسیر روایی، ورود روایات ضعیف به حوزه تفسیر قرآن، ناسازگاری با حکمت بالغه الهی در تضمین هدایت، مهجوریت نسبی قرآن و... .
ملخص الجهاز:
اخباریان، تفسیر، علوم قرآن، پیامدهای اخباریگری بیان مسئله اخباریان، طایفهای از عالمان شیعهاند که با دیگر عالمان شیعی در پارهای از عقاید و مبانی شناخت منابع دین و مدارک تشیع، نگرشی متفاوت دارند؛ مثلا در باوری فراگیر از بین منابع استنباط، فقط روایات ائمۀ اطهار( را به رسمیت میشناسند و قرآن و سنت پیامبر را پیش از ورود اثری از جانب معصومان( قابل فهم و دارای حجیت نمیدانند (استرآبادی،<FootNote No="118" Text=" محمدامین استرآبادی مینویسد: «بسیاری از احکام و آموزههایی که پیامبر با کتاب و سنت برای ما آورده است، دچار نسخ و تقیید و تخصیص و تأویل است و این موارد، نزد عترت طاهره به ودیعت نهاده شده است.
"/> 1405: 1/14ـ24) در مدارک شیعی جایگاهی نمیشناسند و آنها را ساخته و پرداختۀ اهل سنت میدانند و ارزشی برای عقل در کشف احکام الهی قائل نیستند و آن را فقط در امور حسی و تجربی معتبر میدانند و بسیاری از علوم عقلی مانند منطق و فلسفه را بیفایده میپندارند (استرآبادی،<FootNote No="126" Text=" استرآبادی با استناد به برخی روایات امامان معصوم( (بدون در نظر گرفتن سایر آیات و روایات)در پی اثبات این نظریه است که عقل در محدودۀ احکام شرعی، حق دخالت ندارد و نورافشانی نمیکند.
کسانی چون محمدامین استرآبادی (1363: 90)، شیخ حسین کرکی عاملی (1396: 155 و 162)، شیخ حر عاملی (1403: 176، 186 و 194ـ 195)، محمدتقی مجلسی (1414: 1/22) و شیخ یوسف بحرانی (1405: 1/27ـ32 و 169) حجیت ظواهر قرآن در احکام نظری را ـ یعنی آنچه اعم از اصول و فروع که گویای حکمی عملی است ولی از ضروریات دین نیست و باید با نظر و استدلال بدان دست یافتـ منکرند و منابع احکام شرعی را منحصر در احادیث امامان معصوم( میدانند و معتقدند که نمیتوان در احکام نظری به ظواهر قرآن استدلال کرد، مگر آنکه نصی از اهل بیت( مطابق آن ظاهر وارد شده باشد.