خلاصة:
در چـارچوب علـوم رایانـه و هـوش مصـنوعی ، هسـتانشناسـی ١ سـامانه ای رایانـه ای اسـت کـه هستینه ٢های یک حوزة معین مانند اصطلاحات یک رشـتة علمـی را گـردهم مـی آورد و روابـط معنایی - مفهومی میان اصطلاحات مذکور را نشان می دهد. در این مقاله ، ضـمن معرفـی مفهـوم هستانشناسی ، تلاش کردیم به سه پرسـش پاسـخ دهـیم : ١). چـه گونـه مـی تـوان بـرای حـوزة ساخت واژه در زبان فارسی ، هستانشناسی تهیه کرد؟ ٢). بین هستانشناسـی حـوزة سـاخت واژه در زبان فارسی و هستانشناسی اصطلاحات زبانشناسی گولد٣ در زبان انگلیسـی تـا چـه میـزان نگاشت ٤ وجود دارد؟ ٣). طراحی هستانشناسی حوزة سـاخت واژه درزبـان فارسـی ، چـه تصـویر جدیدی از این حوزه ارائه می دهد؟ برای پاسخ به این پرسـش هـا، ٣٢٠ اصـطلاح سـاخت واژی از منابع صرف و نحو زبان فارسی استخراج و در یک سـامانة رایانـه ای درج شـدند. در مرحلـة بعـد، اصطلاحات موجود را با استفاده از هفت رابطة معنایی و واژگانی شامل (١) شـمول معنـایی ، (٢) هم معنایی ، (٣) تقابل ، (٤) مشتقات، (٥) مشخصة تعریفی ، (٦) نیاز دارد و (٧) ابزار، سـاماندهـی کردیم . نتایج پژوهش نشان داد در ٥٩% از موارد میـان اصـطلاحات موجـود در سـامانة پـژوهش حاضر و اصطلاحات موجود در هستانشناسی گولد، نگاشت وجود ندارد. همچنین یافته ها نشـان داد کـه شـمول معنـایی پربسـامدترین و مشـتقات کـم بسـامدترین رابطـه در هسـتان شناسـی اصطلاحات ساخت واژی است .
In computer science and artificial intelligence، an ontology is a computational system which collects entities of a specific domain such as terminology of a scientific field and displays their semantic-conceptual relations. This paper reports on a project for building a domain ontology for Persian morphological terms، seeking to answer three questions: (1) how can we design an ontology for Persian morphology? (2) How much mapping is there between our developed ontology and GOLD ontology? (3) What novel perspective is achieved through designing Persian morphological terms’ ontology? To answer these questions، the linguistics ontology، GOLD، was first introduced. Then، morphology as well as the semantic-conceptual relations held among morphological terms were defined. Morphological terms were then extracted from a vast number of resources and implemented in the ontology. The findings of the study provide a novel picture of Persian morphology as well as a promising perspective for future studies on domain ontology.
ملخص الجهاز:
"طراحی هستانشناسی اصطلاحات ساخت واژه در زبان فارسی علی رضاقلی فامیان دانشگاه پیامنور فاطمه معصومی دانشجوی دکترای زبانشناسی همگانی چکیده در چـارچوب علـوم رایانـه و هـوش مصـنوعی ، هسـتانشناسـی ١ سـامانه ای رایانـه ای اسـت کـه هستینه ٢های یک حوزة معین مانند اصطلاحات یک رشـتة علمـی را گـردهم مـی آورد و روابـط معنایی - مفهومی میان اصطلاحات مذکور را نشان می دهد.
شمار روابط معنایی در هستانشناسی اصطلاحات ساخت واژه زبان فارسی رابطة معنایی شمار شمول (شامل و زیرشمول) 358 مشخصة ویژگی 226 نیاز دارد 185 تقابل 169 ابزار 131 هم معنایی 129 رابطة اشتقاقی 89 مجموع 1287 همانطور کـه در جـدول ١ مـی بینـیم ، شـمول معنـایی پربسـامدترین ، و رابطـة اشـتقاقی کم بسامدترین رابطه میان اصطلاحات ساخت واژی زبان فارسی اسـت .
بسامد روابط معنایی در هستانشناسی اصطلاحات ساخت واژی زبان فارسی با توجه به یافته های این پژوهش ، مـی تـوان بـه ارزیـابی سـه پرسـش مـوردنظر نگارنـدگان پرداخت .
در پاسخ به پرسش نخست می توان گفت با توجـه بـه روشهـای معمـول در طراحـی هستانشناسی های حوزه، و با کمک منابع تخصصی حوزة ساخت واژة زبان فارسی مـی تـوان بـه گردآوری اصطلاحات و استخراج روابط معنایی - مفهـومی میـان آنهـا پرداخـت .
در پاسـخ بـه پرسش سوم می تـوان ادعـا کـرد کـه هسـتانشناسـی حاضـر تصـویری جدیـد از روابـط میـان اصطلاحات حوزة ساخت واژه ارائه می دهد و به خوبی نشان می دهـد کـه رابطـة شـمول معنـایی بیشترین تأثیر را در تعامل میان اصطلاحات حـوزة سـاخت واژه داراسـت ."