خلاصة:
تامین آب از مسائل مهم جهان از گذشته تا به حال بوده است. منابع آب سطحی و زیرزمینی یکی از منابع باارزش برای انسانها بهشمار میروند. در شرایط موجود با عنایت به روند رو به تزاید جمعیت، توسعه فعالیتهای کشاورزی، صنعتی و افزایش نیاز به آب، بهرهبرداری غیراصولی از یکسو و وقوع خشکسالیها و نوسانهای آب و هوایی از دیگر سو، شناخت پتانسیل آبی هر منطقه جهت تصمیمگیری در حفاظت و استفاده درست از منابع آب ضروری است. بدین منظور در پژوهش حاضر به بررسی و شناسایی نقش عوامل هیدروژئومورفولوژیکی در تامین آب و مکانگزینی سکونتگاهها در دشت میاندوآب پرداختیم. جهت انجام دادن این مطالعه از تصویر ماهوارهای لندست 2011 سنجنده TM، نقشه زمینشناسی 1:100000 استفاده کردیم. لایه فاکتورهای موثر (شیب، لیتولوژی، کاربری زمین، فاصله از گسل، بارندگی، فاصله از رودخانه، طبقات ارتفاعی و پوشش گیاهی) را در محیط GIS آماده شد سپس با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) وزندهی لایهها انجام دادیم. نتایج بهدست آمده با استفاده از این روش و همچنین تفسیر ضرایب فاکتورها نشان داد که فاصله از رودخانه، بارندگی و طبقات ارتفاعی نقش مهمی در تامین آب دارند. در نهایت نقشه مکانیابی سکونتگاهها را در محیط GIS در پنج کلاس از بسیار مناسب تا بسیار نامناسب تهیه کردیم. بهترین مکانها جهت مکانگزینی نواحی جنوب غربی و مرکزی دشت، و نواحی اطراف دریاچه ارومیه، نزدیک گسلها و همچنین نواحی بدلندی مکانهای نامناسب جهت مکانگزینی سکونتگاهها بودند.
لذا آلودگی و یا کاهش کیفیت منابع آب می تواند به طور مستقیم و غیر مستقیم سلامتی انسان و امنیت غذایی او را به خطر اندازد. رودخانه اهر یکی از رودخانه های مهم دامنه های غربی سبلان می باشد و نقش موثری در سیراب سازی و تامین آب اراضی کشاورزی و شهرها و روستاهای در مسیر خود دارد.ولی در سال های اخیر این رودخانه دچار تغییراتی در میزان دبی و رواناب حوضه گردیده است. در این پژوهش به صورت موردی تغییرات درازمدت کیفیت آب رودخانه در ایستگاه اهر با استفاده از شاخص های(pH,Na، SO4، TDS) مورد بررسی و با استفاده از آزمون آماری من-کندال روندیابی گردیده است و سپس با استفاده از رابطه رگرسیون خطی هر سه شاخص تا سال 1400پیش بینی شده است .نتایج این بررسی ، نشان می دهد، هر سه شاخص در طول دوره چهل ساله مورد مطالعه، روند افزایشی داشته اند، که در نتیجه آن شاخص Na همچنان در منطقه خوب، شاخص SO4، در محدوده خوب و قابل قبول و شاخص TDS به محدوده نامناسب و بد برای مصرف انسان بر اساس آستانه های تعیین شده شولر رسیده است. بنابراین بر اساس نتایج و پیش بینی های انجام شده ، مواد جامد محلول در آب منطقه مورد مطالعه به شدت افزایش یافته ودرصورت تداوم وتشدید این روند منجر به آلودگی آب این رودخانه و مضر برای مصرف انسان می گردد .
ملخص الجهاز:
m 3- Howard H Chang 4- SimoneBizzi 5- Sheroder 6- Dan Royalli (١٣٧٩) هیدروژئومورفولوژی حوضه آبریز شکستیان را بررسی کردو به این نتیجه رسید که عواملی مانند فقر پوشش گیاهی و شیب زیادو حرکت آبهای جاری باعث شکل زایی و اثر فرسایش دراین حوضه شده است .
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل (١)موقعیت منطقه مورد مطالعه موادو روش ها هدف نهایی این تحقیق مشخص کردن عوامل موثر در تأمین آب و مکان گزینی سکونتگاهها در دشت میاندوآب با استفاده از مدل AHP(فرایند تحلیل سلسله مراتبی ) است .
دراین مدل برای مشخص کردن عوامل و مکان گزینی ازسیستم اطلاعات جغرافیایی بهره گرفته ایم که این قسمت شامل وارد کردن داده هابه محیط ARC GIS تجزیه و تحلیل و تولید لایه های اطلاعاتی است ابتدا با وزن دهی به تک تک عوامل موثر درنظر گرفته شده وسپس امتیازدهی به هریک از کلاسهای مربوط به هریک از عوامل ،ضرایبی به دست می آید که براساس آنها مدل نهایی ارائه می شود.
(رجوع شود به تصویر صفحه) بررسی فاکتورهای هیدروژئومورفولوژی موثر درتأمین آب و مکان گزینی سکونتگاهها جهت بررسی عوامل موثرهیدروژئومورفولوژی در تامین آب منطقه ، بر اساس نظر خواهی از کارشناسان خبره دراین زمینه و تکمیل نمودن پرسشنامه ، هشت فاکتور شیب ، لیتولوژی ، کاربری اراضی ، طبقات ارتفاعی ، فاصله از گسل ، فاصله از رودخانه ، پوشش گیاهی و بارندگی به عنوان عوامل و فاکتورهای موثر هیدروژئومورفولوژیکی منطقه تشخیص داده شدندلایه های مربوط به فاکتورها درمحیط ArcGIS تهیه شدند.
پس ازبه دست آمدن ضرایب فاکتورهای هیدروژئومورفولوژی موثربر تأمین آب منطقه که در جدول شماره (١) نشان داده شده است ، به تهیه نقشه مکان یابی براساس مدل تحلیل سلسله مراتبی اقدام کردیم .