خلاصة:
تغییرکاربری زمین در یک حوضه از جمله مهمترین عوامل موثر بر هیدرولوژی آن محسوب میشود. مدل L-THIA روشی برای ارزیابی آثار درازمدت هیدرولوژیک در یک حوضه است که کاربران میتوانند توسط آن تغییرات نسبی را که به واسطه تغییر کاربری در رواناب رخ داده، تعیین کنند. در همین راستا بخش بالادست رودخانه قرهسو در استان اردبیل از نظر تغییرات کاربری (1987-2012) و آثاری که بر تولید رواناب منطقه دارد، مورد ارزیابی قرار گرفته است. برای انجام این کار از آمار بارش روزانه چهار ایستگاه، تصاویر ماهوارهای لندست (سنجنده TM و ETM) و نرمافزار تخصصی L-THIA و Arc Map استفاده کردهایم. نتایج مدلسازی نشان میدهد که در طی 25 سال بر اثر تغییرات کاربری زمین، مقدار رواناب تولیدی در حوضه به طور متوسط 8/1 میلیمتر افزایش داشته است که این امر سبب افزایش 86/2 میلیون مترمکعبی حجم رواناب در منطقه شده است. تغییرات کاربری عمدتا در جهت افزایش مناطق مسکونی، کاهش سطح زمینهای جنگلی و مراتع است. در برخی از مناطق مثل دشت اردبیل به دلیل تبدیل مراتع به زمین کشاورزی تغییر کاربری در جهت مثبت عـمل کرده و باعث افزایش نفوذپذیری زمین و متقابلا کاهش تولید رواناب در این بخش از منطقه شده است. مدل مذکور با توجه به توان تهیه نقشه پهنهبندی حجم و عمق رواناب، قابلیت مناسبی در نمایش آثار هیدرولوژیک تغییر کاربری و نشان دادن مناطق حساس و سیلخیز را در حوضه دارد.
ملخص الجهاز:
نتایج مدل سازی نشان میدهد که درطی ٢٥ سال بر اثر تغییرات کاربری زمین ، مقدار رواناب تولیدی در حوضه به طور متوسط ١/٨ میلی متر افزایش داشته است که این امر سبب افزایش ٢/٨٦ میلیون مترمکعبی حجم رواناب در منطقه شده است .
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل (١) نقشه موقعیت حوضه در استان اردبیل در این پژوهش آثار تغییر کاربری ٢٥ ساله (١٩٨٧-٢٠١٢) بر میزان رواناب سالانه در حوضه آبخیز رودخانه قره سو به منظور شناسایی نقاط بحرانی و سیل خیز و مدیریت بحران های طبیعی مورد ارزیابی قرار گرفـته است .
درهمین راستا از مهم ترین کارهای صورت گرفته در زمینه سیل و برآورد رواناب می توان به موارد زیر اشاره کرد: سلمان ماهینی و همکاران (١٣٩١) با استفاده از مدل L-THIA آثار تغییر کاربری را در تولید رواناب در منطقه چالوس و نوشهر بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که در طی ١٤ سال ١٧/٣ میلیمتر به ارتفاع رواناب سالانه افزوده شده است که معادل ٧/٧٩ میلیون متر مکعب رواناب میشود.
بهشتی و 1- Long-Term Hydrologic Impact Assessment مددی (١٣٩١) با استفاده از مدل SCS-CN آثار تغییر کاربری در سیل خیزی را در حوضه رودخانه بالخلو برای بارشهای حداکثر ٢٤ ساعته انجام دادند و به این نتیجه رسیدند که مساحت پهنه های پر خطر تا سه برابر افزایش نشان میدهد.
- Pandey S, Gunn R, Lim K, Engel B, Harbor J.