خلاصة:
حوضهی آبریز رودخانهی گاوی واقع در جنوبغرب شهرستان ایلام با مساحت 460 کیلومتر مربع میباشد که وقوع انواع فرسایش در آن قابل ملاحظه بوده، لذا برآورد مقدار فرسایش و رسوب جهت طرحهای حفاظت آب و خاک ضروری مینماید. روش تحقیق در این مطالعه مبتنی بر مطالعات کتابخانهای، میدانی و استفاده از مدلهای تجربی برآورد فرسایش و رسوب می باشد. در این تحقیق مدل تجربی MPSIAC، که بیشترین پارامترهای موثر در فرسایش و رسوب را در نظر میگیرد، به عنوان تکنیک منتخب مورد استفاده قرار گرفته و پارامترهای محیطی در قالب این روش مورد بررسی قرار گرفتهاند و در نهایت نتایج حاصل با ایستگاه رسوبسنجی تنگه باجک مقایسه گردید. در این مقاله از نرمافزار GIS به منظور تهیهی لایههای اطلاعاتی استفاده شده است. نـتایج این بررسیها، بیانگر این است که مدل MPSIAC در این حوضه به خوبی پاسخ میدهد، زیرا به عنوان نمونه مقدار رسوب برآورد شده در حوضهی مورد مطالعه با مدل MPSIAC 20/453 تن رسوب در کیلومتر مربع در سال و رسوب برآورد شده در ایستگاه هیدرومتری تنگهی باجک 23/461 تن در سال میباشد، همچنین مشاهده گردید میزان رسوب برآورد شده در این حوضه در کلاس فرسایشی 4 و از نظر طبقهبندی کیفی فرسایش در کلاس درجهی زیاد قرار داشته و طبق تعریف این کلاس میتوان گفت که در این حوضه جابجایی ذرات خاک به میزانی است که اجرای برنامههای حفاظت خاک و آب ضرورت و اولویت داشته و استفاده از اراضی محدودیت زیادی دارد.
Gavi river catchment is located in the south west of Ilam city covering the area of 460 km² where different types of erosion incidences are noticeable therefore، estimating the amount of erosion and deposition is essential for soil and water conservation projects. The method of this study is based on litrature review، field and empirical models of erosion and sedimentation estimation. Empirical model of MPSIAC whit considers the most effective parameters in erosion and sediment is used as a chosen technique and the environmental parameters are analyzed in this format. At the end the results were compared to Bajk strait sediment station. GIS software is used to prepare the information layers. The results show that MPSIAC model is a good model in this area، because as a sample، the estimated amount of sediment in the area using MPSIAC model was 20.453 tons per square kilometer of sediment per year and estimated sediment in hydrometeric station of Bajak strait is 23.460 tons per year. It was also observed that the estimated sediment in this basin is in erosional Class4 and in terms of quality classification، erosion is in high level and according to the definition of this level it can be said that in this basin the relocation of the soil particles (dust) is in a rate that accomplishment of soil and water conservation programs should be in priority and lands usage should be limited.
ملخص الجهاز:
فرضیاتی که در این ارتباط مطرح شده ، لیتولوژی بیشترین نقش را در ایـجاد فرسایش حوضه ی آبریز داردو با توجه به ویـژگی های طبیعی منطقه مدل MPSIAC می تواند برای برآورد فرسایش و رسوب حوضه ی مورد مطالعه استفاده شود.
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل (١)موقعیت حوضه ی آبریز رودخانه ی گاوی موادو روش روش مطالعه در این پژوهش شامل برآورد فرسایش و رسوب زایی با استفاده از روش ام پسیاک و سپس مقایسه ی نتایج این روش تجربی با برآورد واقعی حاصل شده از طریق داده های ایستگاه رسوب سنجی منطقه ی مورد مطالعه می باشد.
در روش مورد مطالعه ، تأثیرو نقش نه عامل مهم ومؤثر در فرسایش و تولید رسوب بر اساس جدول استانداردو رابطه های تعریف شده در مدل ، محاسبه شده و سپس نتایج به صورت لایه های اطلاعاتی با فرمت رستر وارد محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی گردیده است .
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل (٦) نقشه ی شدت فرسایش حوضه ی آبریز رودخانه ی گاوی به منظور بررسی بیشترو تعیین میزان فرسایش و رسوب زایی در سطح حوضه از جدول (٥)که در این زمینه تهیه شده است ، استفاده می شود.