خلاصة:
ضـرورت پـرداختن بـه ادبیـات دفـاع مقـدس بـر کـسی پوشـیده نیـست ؛ امـا هنـوز در مجـامع علمـی و ادبـی بـر سـر عنـوان ایـن نـوع ادبیـات توافـق نیـست . همـین امـر، آشـفتگی هـایی را در حــوزة تحقیــق و پــژوهش باعــث شــده اســت کــه مــانع نظریــه پــردازی و الگوســازی در مقولــة ادبیات جنگ است . اینکـه ادبیـات مربـوط بـه جنـگ را ادبیـات جنـگ بنـامیم یـا ادبیـات پایـداری و مقاومـت یـا ادبیات دفاع مقـدس و یـا حتـی ادبیـات جهـاد، بحـث تـازهای نیـست . سـالهاسـت کـه دسـت کـم در ســطح مطبوعــات و نــشریات ادبــی ایــن بحــث ادامــه دارد و صــاحب نظــران بــسیاری دربــارة آن اظهار نظر کردهاند. تــا وقتــی کــه پژوهــشگران ایــن حــوزه بــه عنــوانی یکــسان نرســند، امکــان طبقــه بنــدی و تعیــین دورههـای ادبـی و تجمیـع نظـرات اندیـشمندان بـه صـورت کامـل و کارآمـد وجـود نـدارد؛ بـه همـین دلیــل ، ایــن مقالــه در آغــاز تعریفــی ابتــدایی از عبــارتهــای ادبیــات جنــگ ، ادبیــات دفــاع مقــدس، ادبیات پایـداری یـا مقاومـت و ادبیـات جهـاد ارائـه مـی دهـد و گـسترة دلالـت هریـک از ایـن تعـابیر را مــشخص مــی کنــد. ســپس ضــمن پــرداختن بــه ضــرورت توافــق بــر ســر یــک عنــوان واحــد، وجــوه برتری هر کدام از این عناوین بر یکدیگر و دلایل موافقان هر عنوان را برمی شمرد. در پایــان، مقالــه ســعی دارد عنــوانی روشــن ، جــامع ، مــانع و گویــا را بــرای ادبیــات – و به ویژه شعر- مربوط به جنگ تحمیلی عراق بر ایران، پیشنهاد دهد.
ملخص الجهاز:
تــا وقتــی کــه پژوهــشگران ایــن حــوزه بــه عنــوانی یکــسان نرســند، امکــان طبقــه بنــدی و تعیــین دورههـای ادبـی و تجمیـع نظـرات اندیـشمندان بـه صـورت کامـل و کارآمـد وجـود نـدارد؛ بـه همـین دلیــل ، ایــن مقالــه در آغــاز تعریفــی ابتــدایی از عبــارتهــای ادبیــات جنــگ ، ادبیــات دفــاع مقــدس، ادبیات پایـداری یـا مقاومـت و ادبیـات جهـاد ارائـه مـی دهـد و گـسترة دلالـت هریـک از ایـن تعـابیر را مــشخص مــی کنــد.
البتــه در کنــار ایــن تعــاریف ، تعبیرهــای خــاصتــر و محــدودتر دیگــری هــم از شــعر جنـگ شـده اسـت کـه بـه علـت محـدودیت ، جـامع و مـانع نبـودن و تفـاوت بـا تعـاریف پذیرفتــه شــدة جهــانی ، کــارایی علمــی چنــدانی ندارنــد؛ مــثلا سیدحــسن حــسینی در مقدمــة کتـاب گزیــدة شــعر جنــگ و دفـاع مقــدس، شــعر جنــگ را «مجموعـه ســرودههــایی کــه در قالــب هــای گونــاگون اعــم از ســنتی و نــو - نیمــایی و ســپید- شــکل گرفتــه انــد و درونمایــة اصــلی آنهــا تــشویق و تکــریم دوســت و تحقیــر و تهدیــد دشــمن و تقویــت روحیــة مــذهبی - ملــی بــرای حفــظ وطــن و انقـلاب اســت » (حــسینی ،١٣٨١: ١٣) تعریــف مــی کنــد و معتقد است کـه «شـعر جنـگ بـه لحـاظ زمـانی ، حـد فاصـل بـین شـروع تجـاوز دشـمن تـا روز پذیرش قطعنامة ٥٩٨ را در بر می گیرد» (همان).
٢-٥-٤- دفاع مقدس برخــی از اهــل ادبیــات بــر ایــن عقیــدهانــد کــه چــون عنــوان دفــاع مقــدس، نــامی پذیرفتـه شـده بـرای جنـگ ایـران و عـراق اسـت و ریـشه در نگـاه مـردم بـه هـشت سـال نبـرد دارد و چـون نـامی اسـت کـه نـه از خـارج بـه کـشور وارد شـده و نـه جنبـة تـصنعی دارد، باید همین عنوان را برای ادبیات مربوط به جنگ برگزید.