خلاصة:
شاخص توسعه انسانی (HDI) که از سال 1990 در گزارش های سالیانه برنامه توسعه ملل متحد (UNDP ) برای کشورهای جهان محاسبه می شود، به ابزاری مفید جهت رتبه بندی کشورها بر مبنای میزان توسعه انسانی تبدیل شده است. از آنجا که مقدار HDI از میانگین ساده مقادیر شاخص های امید به زندگی در بدو تولد، آموزش و درآمد سرانه و با درنظر گرفتن ضرایب اهمیت یکسان برای هرکدام از این سه شاخص به دست می آید، برخی از محققین انتقادهایی را در این خصوص بیان کرده اند. از این رو، برای از بین بردن این نقطه ضعف، در مقاله حاضر از تکنیک های انتروپی و AHP برای بدست آوردن ضریب اهمیت شاخص های تشکیل دهنده HDI و از تکنیک های SAW و TOPSIS و نیز آنالیز تاکسونومی عددی به عنوان جایگزینی برای روش میانگین ساده در جهت رتبه بندی کشورها بر مبنای میزان توسعه انسانی استفاده گردیده است. هر یک از این روش ها به دلیل رویکرد خاص خود دارای نتایج متفاوتی هستند که در این مقاله علاوه بر تفسیر و تحلیل آماری نتایج هرکدام از این روش ها، نتایج آنها در یک مدل ادغامی، مورد استفاده و تحلیل نهایی قرار گرفته و نتایج حاصل از این مدل نیز تحلیل گردیده است.
Human Development Index (HDI) that is reported by the United Nations Development Program (UNDP) for countries across the world has been used as a useful tool for ranking countries in terms of human development. Since HDI is calculated from the arithmetic mean of amount of life expectancy at birth، education and GDP per capita indexes، with equally allocated weight، it has always faced criticisms by some scholars and policy makers. Therefore، in an attempt to eliminate some of the weakness associated with the index، this study utilizes Entropy and AHP techniques to obtain the relative weights of HDI constituents. SAW and TOPSIS techniques، as well as Numerical Taxonomy analysis are also used as a replacement for arithmetic average method for ranking countries in terms of human development range. Each of the above methods، due to their specific approach، has different results. Therefore، apart from statistical analysis for individual method، an aggregated approach is also employed to rank countries in terms of Human Development Index.