خلاصة:
فتوحات تیمور در شبه قاره هند که از سال 800 ق. آغاز شد، مقدمهی دورهای جدید در مناسبات تاریخی ایران و هند بود. به دنبال لشکرکشی تیمور، بخشهایی از شبه قاره هند از جمله مولتان و پنجاب به بهانهی غزا و جنگ با کفار و گسترش اسلام، به قلمروی او افزوده شد. به موازات این پیروزیها، برخی امرا و حکام ایالات هند برای اظهار انقیاد به تیمور، پیشقدم شدند و برخی نیز ادارهی متصرفات او در این سرزمین را بر عهده گرفتند. اگرچه مرگ تیمور و رقابت و نزاع شدید مدعیان سلطنت از نفوذ تیموریان در شبه قاره هند کاست، اما به دلایلی چون بروز مناقشات داخلی حکمرانان شبه قاره و سیاست شاهرخ تیموری در بسط مناسبات سیاسی و اقتصادی، بار دیگر زمینه تجدید مناسبات تیموریان با برخی حکام این سرزمین فراهم شد. در این پژوهش، به روش تحقیق تاریخی و شیوه توصیفی- تحلیلی متکی بر مستندات منابع دست اول و تحقیقات معتبر، زمینهها، فرآیند، بازخورد و نتایج دیپلماسی شاهرخ در شبه قاره هند بررسی شده است. نتایج حاصل از این پژوهش، از مقاصد سیاسی و اقتصادی شاهرخ تیموری در اقدام برای برقراری مناسبات با شبه قاره هند و نیز اهداف سیاسی بعضی حکومتهای شبه قاره برای ارتباط با شاهرخ حکایت میکند.
ملخص الجهاز:
٨٣٧- ٨٤٩ق )، در دست نیست ؛ بااین حال ، از اشاره مختصـر و کمـی مـبهم سـمرقندی (همـان ، ٢/ ٥٣٣) درخصوص ارسال «مال ولایت دهلی » به تختگاه هرات از مسـیر بلـخ در حـدود سـال ٨٤٧ق و دیگر شواهد که در ادامه به آن ها اشاره خواهد شد، این احتمال مطرح می شود کـه روابط شاهرخ با سلسلۀ سادات بعد از مـرگ مبارکشـاه ، رونـد متفـاوتی یافتـه و احتمـالا بـه بهبودی گراییده است (همان ، ٢/ ٥٣٣-٥٣٤).
دلیل دیگر در تأیید صـحت احتمـال گـام برداشـتن سلسـلۀ سـادات و شـاهرخ بـه سـمت نزدیکی روابط در این ایام ، آن است که پس از گذشـت حـدود یـک دهـه از زمـان جنـگ شدید تیموریان بـا سلسـلۀ سـادات در ملتـان و بـا تشـدید اختلافـات حکومـت هـای مسـتقل ملوک الطوایفی مستقر در دکن ، گجرات ، بنگاله و مالوه ، جونپور و بنگالـه و منازعـۀ مسـتمر آن ها با یکـدیگر بـر سـر قلمـرو، شـواهدی در دسـت اسـت (فرشـته ، ١٣٨٧: ١/ ٥٦٦-٥٦٩؛ بدائونی ، ١٣٨٠: ١/ ٢٠٩، ٢١٢) که نشان می دهد برخی از این سلسله ها که از رقیبـان سلسـلۀ ضعیف شدة سادات بودند، برای غلبه بر سادات و حتـی تسـخیر شـهر مهـم دهلـی در تکـاپو بودند.
افزون بر نقش برخی معتمدان محلـی در بـاخبر کـردن والـی کـالیکوت ، بروز حادثه ای نیز در تصمیم والی کالیکوت برای اعزام ایلچی بـه دربـار هـرات مـؤثر بـوده است (همـان جـا)؛ توقـف ایلچیـان شـاهرخ در مسـیر حرکـت از بنگالـه بـه سـمت ایـران در کالیکوت ، بیماری و مرگ برخی از اعضای این هیئت را به دنبال داشت و حاکم کـالیکوت از حضور آن ها و جایگاه شاهرخ در منطقه آگاه شد (همـان ، ٢/ ٥٢٤).