خلاصة:
این تحقیق تلاش می کند تا ضمن شناخت دقیق شیوه عملیاتی مورد استفاده جهت انتشار اوراق مشارکت بانک مرکزی، شیوه فعلی را از منظر فقهی-حقوقی و اقتصادی-مالی مورد آسیب شناسی قرار دهد. جهت استخراج چالش های اولیه از روش کتابخانه ای استفاده شده و جهت تائید نهایی چالش ها و رتبه بندی آن ها بر اساس اهمیت، از روش «دلفی سه مرحله ای» در جامعه خبرگان بانکداری اسلامی در کشور استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد که با توجه به چالش های گوناگون اوراق مشارکت، بهتر است بانک مرکزی جهت انجام عملیات بازار باز، خود اقدام به انتشار اوراق بهادار نکند؛ بلکه این عملیات را با استفاده از خرید و فروش اوراق بهادار دولتی (مانند اسناد خزانه اسلامی) در بازار ثانویه به انجام رساند. البته، اگر به هر دلیل (مثلا نبود بازار ثانویه اوراق بهادار دولتی) بانک مرکزی در کوتاه مدت مجبور به انتشار اوراق بهادار در بازار اولیه می باشد، باز هم اوراق مشارکت بهترین گزینه نبوده و می توان از سایر ابزارهای اسلامی که با ویژگی های عملیات بازار باز سازگاری بالاتری دارند (مانند صکوک اجاره که نرخ سود ثابت و ریسک حداقلی دارد) استفاده نمود.
ملخص الجهاز:
استخراج و رتبه بندي چالش هاي فقهي -اقتصادي اوراق مشارکت بانک مرکزي بر اساس نظر خبرگان حسين ميثمي * سيد عباس موسويان † ‡ کامران ندري تاريخ دريافت : ۱۳۹۳/۱۱/۱۳ تاريخ پذيرش : ۱۳۹۵/۰۴/۱۳ § چکيده اين تحقيق تلاش مي کند تا ضمن شناخت دقيق شيوه عملياتي مورد استفاده جهت انتشار اوراق مشارکت بانک مرکزي ، شيوه فعلي را از منظر فقهي -حقوقي و اقتصادي -مالي مورد آسيب شناسي قرار دهد.
بر اين اساس مي توان اوراق مشارکت بانک مرکزي را بدين صورت تعريف نمود: «اوراق مشارکت بانک مرکزي اوراق بهادار بانام يا بي نامي است که به قيمت اسمي مشخص براي مدت معين منتشر مي شود و به سرمايه گذاراني که قصد مشارکت در طرح هاي سودده بانک مرکزي را ۱ لازم به ذکر است که متأسفانه اطلاعات بسيار کمي در رابطه با تجربه و شيوه عملياتي انتشار اوراق مشارکت بانک مرکزي وجود دارد و لذا اينکه اين تحقيق در وهله اول سعي در شناسايي و مستند نمودن اين تجربه مي کند، خود موضوعي جديد مي باشد که تاکنون به آن پرداخته نشده است .
اما در حال حاضر به دليل آنکه بانک مرکزي هنگام فروش اوراق ، در رابطه فعاليت هاي سودده اقتصادي (که مبناي انتشار اوراق است ) به خريداران هيچ نوع اطلاع رساني نمي کند و در رابطه با سوددهي طرح ها و شيوه محاسبه سود نيز هيچ نوع رويه شفافي وجود ندارد، بسياري از خريداران اوراق به اين ابزار به مثابه ابزاري کاملا بدون ريسک که نرخ بازدهي قطعي و از پيش تعيين شده دارد، نگاه مي کنند؛ اين خود باعث مي شود که اوراق مشارکت بانک مرکزي را عينا معادل اوراق قرضه در نظر گرفته و نيت و قصد قرض دادن موقت منابع به بانک مرکزي و دريافت اصل و مازاد در آينده را نمايند که خود شبهه ناک مي باشد.