خلاصة:
یکی از باورهای مشترک قرآنی مسلمانان نظارهگر بودن خداوند و شاهدان دیگری همچون رسول خدا، فرشتگان، اعضای بدن، زمین و زمان بر اعمال ما میباشد. اختلاف چندانی میان مفسران در تفسیر آیات اشاره کننده به این شاهدان، وجود ندارد؛ ولی یکی از آیاتی که زمینه بحث بسیاری در مسئله رویت اعمال را ایجاد نموده آیهٔ 105 سوره توبه است؛{و قل اعملوا فسیری اللّه عملکم و رسوله و المومنون و ستردّون الی عالم الغیب و الشهّادة فینبّئکم بما کنتم تعملون}در این آیه به دستهٔ دیگری از شاهدان یعنی مومنون اشاره دارد مومنون مفهوم گستردهای است و مصادیق متفاوتی میتوان برای آن تصور کرد. در میان مفسران اختلاف زیادی در تشخیص مصادیق مومنون صورت گرفته است. آنچه مسلم است شیعه بر اساس روایات معتقد هست که شاهدان اعمال ما ائمه معصومین (علیهمالسلام) هستند و در طرف دیگر اهل سنت در تفسیر آیه مصادیقی از قبیل فرشتگان، اموات و جامعه مسلمانان را معرفی میکنند. در مقام بررسی این دو دیدگاه با کمکگیری از آیاتی که به بحث شهادت و کیفیت شهادت حضرت عیسی (علیهالسلام) بر اعمال و آیه 143 سوره بقره و مفهوم امت وسط اشاره دارد در کنار دیگر آیاتی که به بحث شهادت در دنیا و آخرت اشاره میکند، کوشیدهایم ویژگیهای لازم برای شهادت شاهدان را احصا نموده و با تطبیق این ویژگیها بر مصادیق ذکر شده در هر دو دیدگاه، به سخن صواب نزدیک شویم. نتیجه این پژوهش پذیرش ائمه طاهرین بهعنوان مومنان واقعی است.
ملخص الجهاز:
اختلاف چندانی میان مفسران در تفسیر آیات اشاره کننده به این شاهدان، وجود ندارد؛ ولی یکی از آیاتی که زمینه بحث بسیاری در مسئله رؤیت اعمال را ایجاد نموده آیهٔ 105 سوره توبه است؛{و قل اعملوا فسیری الله عملکم و رسوله و المؤمنون و ستردون إلی عالم الغیب و الشهادة فینبئکم بما کنتم تعملون}در این آیه به دستهٔ دیگری از شاهدان یعنی مومنون اشاره دارد مومنون مفهوم گستردهای است و مصادیق متفاوتی میتوان برای آن تصور کرد.
<FootNote No="8" Text="ـمکارم شیرازی، ناصر؛ (تفسیر نمونه)، تهران: دارالکتب اسلامیه، اول، 1374 ج 8، ص 124"/> تفسیر المیزان علامه طباطبایی با مقایسه آیه 105 و 94 سوره توبه که شباهت زیادی با هم دارند و همچنین دید کلی که نسبت به مسئله شهادت در دیگر آیات قرآن پیدا کردهاند معتقد شده است که رؤیت عبارت است از تحمل و دیدن حقایق اعمال که مردم در دنیا انجام میدهند.
<FootNote No="12" Text="ـ آلوسی، سید محمود؛ (روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم)، علی عبد الباری عطیه، بیروت: دار العلمیه، اول، 1415، ج 6، ص 16"/> تفسیر مفاتیح الغیب این آیه جامع ترغیب و تهدید است زیرا خداوند باید نسبت به مخلوقات خود عالم باشد پس اگر فعل خوب از بنده سر زد باعث رسیدن ثواب میشود و اگر فعل منکر از او صادر شد باعث عقوبت او است.
"/> قرآن اشاره نمیکند که او کیست بنابراین هویت پیامبر برای خواننده ناشناخته است و تا انتهای داستان ناشناخته باقی خواهد ماند؛ گویی این شخص تنها قرار است رابط میان عالم بالا و زمینیان باشد بنابراین ویژگی پیامبری او میبایست مورد تأکید واقع شود<FootNote No="53" Text=" بستانی، محمود؛ جلوههای هنری داستانهای قرآن، پیشین؛ ص 48.