خلاصة:
دکترین سوء استفاده از حق در حقوق مالکیت ادبی و هنری بر قاعده عدل و انصاف و دکترین دست های آلوده بنا شده است . دست های آلوده ، دارنده حق را از دریافت خسارت غیر منصفانه به دلیل عملکرد نادرست و مبتنی بر سوء نیت منع میکند. به عنوان مثال میتوان دارنده حقی را که در حوزه مالکیت ادبی و هنری به اقدامات شبه ضدرقابتی دست میزند را به وسیله اعمال این دکترین ، از تعدی از اختیاراتش که فراتر از قلمرو حق قانونی اعطا شده به اوست منع کنیم . سوء استفاده از حق در حوزه مالکیت ادبی و هنری برخلاف حوزه حق اختراع از عمر چندان طولانی برخوردار نیست و از اوایل قرن بیستم در دادگاه ها مطرح شده است . نکته قابل توجه این است که سوء استفاده از حق ، از استثنائات حق انحصاری اعطایی به دارنده حق در حوزه حقوق مالکیت ادبی هنری بوده و به عنوان دفاع موثر، در دعاوی دارنده حق علیه ناقض محسوب میشود. اهمیت توجه به این نظریه از آنجا ناشی میشود که با اعمال محدودیت هایی برای دارنده حق با استناد به بند ٢ ماده ٨ موافقت نامه تریپس به رشد هرچه بیشتر دانش و انتقال بین المللی آثار ادبی و هنری کمک شایانی خواهیم کرد. همچنین در حوزه حقوق اسلامی که منشا و منبع اصلی حقوق در ایران است نیز مدت ها پیش از حقوق غرب ، قاعده جامع و فراگیر «لاضرر و لاضرار فی الاسلام » مطرح شده و به جرات میتوان سوء استفاده از حق را به عنوان یکی از کارکرد اصلی این قاعده در نظر گرفت . در این مقاله سعی بر آن است که ضمن شناسایی مبنا و کارکرد دکترین سوء استفاده از حق در مالکیت ادبی و هنری، جایگاه آن در نظام حقوق مالکیت ادبی و هنری ایران تحلیل شود.
ملخص الجهاز:
در حال حاضر جایگاه دکترین سوء استفاده از حق در حقوق مالکیت ادبی و هنری همانند جایگاه دکترین «استفاده منصفانه ٣» قبل از مدون شدن و به رسمیت شناخته شدن آن است ، زیرا دکترین مذکور نیز اصالتا ساخته و پرداخته رویه قضایی ١٣٩١ آمریکا بوده و بعدا و به صورت تدریجی جای خود را در قوانین ملی و معاهدات بین المللی باز کرده است .
علاوه بر این ، محدودیت زمانی حمایت ، الزام دارنده به افشای اطلاعات فنی، وضع استثنائات متعدد بر حقوق انحصاری اعطایی، الزام صاحبان حق اختراع به بهره برداری از حقوق خود به گونه ای که برطرف کننده نیاز جامعه و عموم باشد نیز به عنوان راه های ممانعت از سوء استفاده در حق اختراع شناخته شده است .
Clear Logic, Inc. Altera Corp نیز صراحتا و بدین گونه بیان شده است که : «هنگامی که هیچ ادعای نقض حقوق کپیرایتی وجود نداشته باشد، این موضوع نیز بعید به نظر میرسد که بتوان تحت عنوان سوء استفاده از کپیرایت دعوی مستقلی را مطرح ساخت .
ـ با توسعه روزافزون حقوق مالکیت فکری در کشور لازم است تدابیری برای مقابله با سوء استفاده دارندگان این حقوق از موقعیت انحصاری خود چه در قوانین موضوعه و چه در رویه دادگاه ها اتخاذ شود.
For example, the owner of right who use quasi anticompetitive proceedings in Literary and artistic property domain, can be prohibited from abusing his authorities by operating this doctrine.
Keywords Literary and Artistic Property, Abuse of Right, Dirty Hands, The Loss