خلاصة:
با وجود اينكه حدود 65 سال از شروع برنامه ريزي و حركت در مسير توسعه در ايران مي گذرد، اما همچنان در زمره كشورهاي درحال توسعه قرار داشته و حجم عظيم منابع انساني، مالي و طبيعي مصرف شده، با دستاوردهاي به دست آمده تناسبي ندارد؛ ازاين رو، ضرورت دارد رويكرد حاكم بر نظام برنامه ريزي كشور مورد كنكاش و بررسي تحليلي و انتقادي قرار گيرد و آسيب هاي آن شناسايي شود. البته تاكنون مطالعات مختلفي در اين زمينه انجام شده است ولي باوجود ضرورتي كه در نظم دهي به ابعاد مختلف آسيب هاي برنامه هاي توسعه و بررسي آنها در قالب يك مدل جامع وجود داشته است، بررسي پارادايم هاي حاكم، اغلب به طور پراكنده و محدود به يك يا چند بعد خاص بوده است. در اين مقاله، ابتدا تجربه نزديك به 6 دهه برنامه ريزي در ايران از حيث پوشش موضوعي، افق زماني، نحوه برخورد با فضا (آمايش سرزمين)، پوشش جغرافيايي، روش تهيه و روش اجراي ديده مان غالب برنامه ها و تجربه برنامه ريزي بررسي مي شود. سپس آسيب شناسي جامعي از مشكلات برنامه ريزي در كشور انجام شده و با نظم دهي به ابعاد مختلف آسيب ها، آسيب ها در قالب مدلي سه سطحي، در سه سطح پيش از برنامه ريزي، برنامه ريزي و پس از برنامه ريزي بيان مي شود. اين مقاله با به كارگيري روش فراتحليل، سعي كرده است با جمع آوري و تركيب اطلاعات از پژوهش هاي پيشين و با نظم دهي به ابعاد مختلف آسيب ها، مخاطبان را در درك و رفع آنها ياري كند. نتيجه كار، مدل جامعي است كه به صورتي منظم، مشكلات مختلف در برنامه ريزي توسعه در كشور را نشان مي دهد و مي تواند كمك شاياني به دست اندركاران در راستاي رفع اين مشكلات ارائه دهد. درنهايت راهكارهايي براي رويارويي با آسيب هاي مختلف نيز پيشنهاد مي شود.
ملخص الجهاز:
١. روش تحقیق همان گونه که اشاره شد با توجه به تاریخ بلند برنامه ریزی در کشـور، پـژوهش هـای فراوان و مختلفی در مورد بررسی و آسیب شناسی برنامـه هـای توسـعه انجـام شـده است ؛ ولی متأسفانه با وجود ضرورتی که در نظم دهی به ابعاد مختلـف آسـیب هـای برنامه های توسعه و بررسی آنها در قالب یک مدل جامع وجود داشته است ، بررسـی پارادایم های حاکم ، اغلب به طور پراکنده و محدود به یک یا چند بعـد خـاص بـوده است ؛ بنابراین نیاز به مطالعه ای میباشد که با مرور تحقیقات پیشین و انجام تحلیلـی جامع ، به نظم دهی ابعاد مختلف آسیب ها بپردازد و مخاطبان را در درک و رفـع آنهـا یاری کند.