خلاصة:
هزارة چهارم ق.م دورة آغاز شهرنشینی با پیچیدگی ساز و کارهای اقتصادی و مدیریت جامعه است. در سدههای پایانی این هزاره، شبه-حکومتهای ابتدایی شکل گرفتند و با ابداع نگارش، دریچة مهم و وسیعی بسوی توسعة فرهنگی و اقتصادی جوامع باز شد. در دورة اوروک جدید، فرهنگ پیشرویی در میانرودن ظهور کرد، موسوم به جمدت نصر که سرآغاز دوران حکومتهای اولیه در سومر بود. این فرهنگ نام خود را از محوطهای به همین عنوان گرفته است. شکل نگارش خاص و سفالهای منقوش چند رنگ با فرمهای مخصوص از شاخصههای فرهنگی این دوره به شمار میروند. این فرهنگ در بخش وسیعی از جنوب، مرکز و شمال میانرودان گسترش یافت. همزمان با دورة مزبور، در جنوب غربی ایران و همچنین تمامی پهنة فلات ایران، فرهنگ متمایزی در حدود ۳۱۰۰ ق.م پا به عرصه گذاشت که به نام آغاز ایلامی شناخته میشود. این دوره بیشتر بر اساس نوع گلنوشتهها نامگذاری شده است و ارتباطی به حکومتهای ایلامی که نیم هزاره بعد بوجود آمدند، ندارد. نشانههای فرهنگ جمدت نصر، همزمان با دورة آغاز ایلامی، در جنوب غربی ایران، دشتهای دهلران، مهران، میمک و پشتکوه در استان ایلام و دشتهای شوشان و رامهرمز و میاناب در استان خوزستان یافت شده است.
ملخص الجهاز:
"نشانههای فرهنگ جمدت نصر، همزمان با دورة آغاز ایلامی، در جنوب غربی ایران، دشتهای دهلران، مهران، میمک و پشتکوه در استان ایلام و دشتهای شوشان و رامهرمز و میاناب در استان خوزستان یافت شده است.
م در میانرودان، فرهنگی به نام جمدت نصر ظهور کرد و همزمان با آن در گسترة فلات ایران فرهنگ آغاز ایلامی پا به عرصه گذاشت که تمایز آن با توجه به گلنوشتههای خاص این دوره مشخص میگردد.
دشت مهران و منطقه میمک در اواخر دهه ۱۳۸۰ و اوایل ۱۳۹۰ توسط دارابی و جوانمردزاده مورد بررسی قرار گرفتهاند که طی آنها محوطههایی از دوره آغاز شهرنشینی و شهرنشینی (اوروک و جمدت نصر) کشف شدهاند (دارابی، ۱۳۸۸؛ دارابی و دیگران، ۱۳۹۰؛ ۱۳۹۱؛ جوانمردزاده و دیگران، ۱۳۹۱؛ ۱۳۹۲؛ Darabi and Fazeli, 2009).
(تصویر ۲) آثار یافت شده از دوران آغاز نگارش در نقاط گوناگون شبیه به هم است و تنها در خوزستان آثار متفاوتی دیده میشود که مربوط به رشد و گسترش تمدن رقیب – تمدن ایلامی به مرکزیت دشت سوزیانا – و در عین حال مرتبط با تمدن سومری در هزارة سوم پیش از میلاد است (سید سجادی، ۱۳۸۴: ۲۴۳).
یافتههای سفالی نشان میدهند که این محوطه در اواخر هزاره چهارم (اوروک جدید/ جمدت نصر) مسکونی شده و احتمالا پس از یک وقفه کوتاه، مجددا در دوره ایلام قدیم نیز مورد اسکان قرار گرفته است.
پراکندگی استقرارهای دورة جمدت نصر در میانرودان از جنوب تا شمال عراق را در بر میگیرد و شواهد این دوره در جنوب غربی ایران از محوطههایی در دشتهای دهلران، مهران، میمک و پشتکوه در استان ایلام و دشت شوشان و رامهرمز در استان خوزستان بدست آمده است."