خلاصة:
یکی از روشهای دستیابی به علوم انسانی اسلامی (علم دینی)، اجرای نظامهای اجتماعی اسلامی در متن زندگی عینی است. تحقّق یافتنِ نظامهای اجتماعی موضوع مطالعۀ پژوهشگران را دگرگون میکند و امکان مطالعات جدید و در نتیجه، شناسایی عناصر جدیدی در زندگی اجتماعی را فراهم میکند. برای تحقق عینی و تدریجی نظامهای اجتماعی اسلامی میتوان از برنامهریزی برای اصلاح سبک زندگی متناسب با جهانبینی اسلامی استفاده کرد. سبک زندگی از سویی مسیر اصلاحات در نظامهای اجتماعی است و از دیگر سو، روشی برای ممکن ساختن مطالعۀ کنشگران اجتماعی است. در عرصۀ تربیت رسمی، مدرسه محیط قابل کنترلی است که با برنامهریزی برای اصلاح سبک زندگی مرتبط با آن، اهداف آموزش و پرورش پیگیری و مطالعات تربیتی تسهیل میشود. در این مقاله با معرفی ویژگیهای سبک زندگی نشان داده میشود که اصلاح برنامهریزی شدۀ سبک زندگی راهکار مناسبی برای تحقق نظام تربیتی اسلام و در نتیجه، بسترسازی برای دستیابی به علوم تربیتی اسلامی است.
ملخص الجهاز:
ir مقدمه یکی از نظریههای مطرح شده برای تولید علم دینی، نظریهای است که آیتاﷲ شهید سیدمحمدباقر صدر (1408) مطرح کرده و آن این است که استقرار عینی نظامهای اجتماعی اسلام، مانند نظام اقتصادی و نظام تربیتی، مقدمهای برای دستیابی به علومی نظیر اقتصاد اسلامی یا علوم تربیتی اسلامی است، البته این نظریه اوّلاً، به شکلی بسیار کلی بیان شده و روشی برای عملی ساختن آن به دست داده نشده است؛ ثانیاً، در مورد مباحث معرفتشناختی و روششناختی علم ساکت است و مستلزم تغییر و تبدیلی در روششناسی علوم نیست.
در نظریهپردازیهایی که امروزه برای علم دینی یا علوم انسانی اسلامی انجام میشود، غالباً از ظرفیتی که سبک زندگی برای بررسی پدیدههای اجتماعی میتواند در اختیار اندیشۀ اسلامی قرار دهد، غفلت شده است.
سپس نحوۀ تأثیر و تأثری که میان سبک زندگی و دانش اجتماعی بهطور کلی و دانش تربیتی بهطور خاص برقرار است، تحلیل گردیده و از طریق آن نشان داده شده است که یگانه مسیر تقرب به علوم انسانی اسلامی و تعلیم و تربیت اسلامی عبور از مباحث معرفتشناختی نیست، بلکه میتوان با حضور در عرصۀ عینی زندگی اجتماعی، هم اجرای نظامهای اجتماعی اسلام و هم دستیابی به علوم انسانی اسلامی را تسهیل کرد.
1 با این توضیحات روشن میشود که سبک زندگی حلقۀ وصلی است که مطالعات اجتهادی برای شناخت نظام اجتماعی را به علم انسانی اسلامی مرتبط میکند.
تأثیر فرهنگی از طریق تعین خاص بخشیدن به موضوع مطالعۀ علوم اجتماعی جهانبینی به واسطۀ نقشی که در شکلگیری سبک زندگی دارد، میتواند عناصر فرهنگی متفاوتی را پدید آورد که امکان مواجهۀ علمی با انسان و اجتماع را در موقعیتهای متفاوت و جدید فراهم میکنند.