خلاصة:
زهدیات ، یکی از مهمترین موضوعات شعری عصر عباسی، که یکی از باشکوه ترین عصرهای تاریخ ادبیات عرب است ، بود. در این عصر اغراض جدید شعری در فکرو اندیشه شاعران تجلی یافت . ابونواس و ابوالعتاهیه از پرچمداران شعر زهدی بشمار میروند. یکی از انگیزه های گرایش ابوالعتاهیه به شعر زهدی شکست او در عشق به عتبه بود و با الگو گرفتن از معارف اسلامی آن را در روح زهد در میآمیزد و ابونواس برای نشان دادن برتری خویش بر او زهدیات خود را سروده است . در این مقاله زهدیات این دو شاعر با هم مقایسه شده است .
ملخص الجهاز:
يکي از انگيزه هاي گرايش ابوالعتاهيه به شعر زهدي شکست او در عشق به عتبه بود و با الگو گرفتن از معارف اسلامي آن را در روح زهد در ميآميزد و ابونواس براي نشان دادن برتري خويش بر او زهديات خود را سروده است .
١ اگرچه انگيزه اصلي پيدايش شعر زهدي اين دوره دين گرايي است ولي رشد و شکوفايي آن بيشتر تحت تاثير عوامل و عناصر بيروني که بتدريج از مسائل ديني خارج شده و در ميدان موضوعات فلسفي با گرايشهاي اجتماعي و سرانجام سر از شعر صوفي درآورد (الفاخوري ، ١٩٩١، الموجز في الأدب العربي و تاريخه ،ج ٢٠، ص ٢٨١).
عبدالله بن مبارک اهل خراسان پيشگام عبادت ، زهد و جهاد در راه خدا بود (آذرشب ، بي تا، تاريخ الأدب العربي في العصر العباسي، ص ٦٦) ابونواس : از جمله شاعراني بود که هدف اصلي او شعر زهد نبود بلکه جريان زهد با جرقه اي در وجدان خفته وي به راه افتاد.
بطور کلي شعرهاي ابونواس دقيقاً با زندگي وي سازگاري دارد و بخش زهديات او وقتي خواننده اي به آن مي نگرد در مي يابد که سراينده آن بارها و بارها به قصور خويش اعتراف مي کند و توبه و عفو و بخشش الهي بخش وسيعي از زهديات او را در بر گرفته است مانند: فيارَبّ قد احسنت عوداًو بدأةً إليَفَلم ُينهفِس باحسناک الشکر غير اني عَلي الإساءة و التفريط راجٍِلحُسن عَفوِالله (ابونواس ، ١٩٩٧، الديوان ، شرح علي العسيلي، ص ٦٠٢) فهرست منابع و مآخذ ١-آذرشب ، بي تا، تاريخ الادب في العصر العباسي، تهران ، سمت ،چ ١ /تحقيقات جديد در علوم انساني، سال اول ، شماره ٥، تابستان ١٣٩٤ ٢-آذرشب ، م ،ع ، ١٣٧٥ش ، الأدب العربي تاريخه حتي نهايۀ العصر الأموي، تهران ، سمت .
مقايسه زهديات ابوالعتاهيه و ابونواس / ـــــــــ، بي تا، الأدب العربي، بيروت ، دارالجبل .