خلاصة:
روابط اعضای خانوادة ایرانی، متناسب با شرایط جدید، در سالهای کنونی تغییر کرده و در حال شکلپذیری به گونهای جدید است. سینمای ایران با خلق کلیشههایی از روابط، شخصیتها و موقعیتها، نقش مهمی در برساخت ذهنی انسان ایرانی به روابط خانوادگی دارد. در همین زمینه، این مقاله به دنبال توصیف بازنمایی روابط عمودی و افقی اعضای خانواده در فیلمها، تفسیر کنشهای اعضای خانواده در موقعیتهای بحران و حل مسئله و تفسیر پیوند وضعیت خانواده در فیلمها با شرایط اجتماعی و سیاسی دهة هشتاد است. روش استفادهشده، تحلیل روایت است که با کمک نظریة چتمن سامان یافته و حجم نمونه متشکل از پنج فیلم شام آخر (1380)، تب (1382)، رؤیای خیس (1384)، کنعان (1386) و هفت دقیقه تا پاییز (1388) از دهة هشتاد است. نتایج حاکی از آن است که خانوادۀ بازنماییشده، خانوادهای بحرانزده است. کنشهای خشونتآمیز و رخداد طلاق، این بحران را نمایندگی میکنند و فاصلهگیری از نقشهای سنتی و فردگرایی دلایل این بحراناند. در این بین، سینمای ایران در موقعیتهای بحران به جای حل مسئلۀ مورد نظر، یا با بازگشت به سنتها به شکل موقت، آن را به تأخیر میاندازند یا با ایجاد ابهام در روابط و نقشها به تشدید بحران منجر میشود.
ملخص الجهاز:
بازنمایی روابط درونی خانواده درپنج فیلم سینمای دهة ١٣٨٠ ایران احسان آقابابایی ١، مهوش خادم الفقرایی *2 چکیده روابط اعضای خانوادة ایرانی ، متناسب با شرایط جدید، در سال های کنونی تغییر کرده و در حال شـکل پـذیری بـه گونه ای جدید است .
شیوة بازنمایی فردگرایی در پنج فیلم دهۀ ١٣٨٠ شام آخر(١٣٨٠) خوداتکایی ←علاقة خارج از عرف ←شکل گیری بحران ← قتل خانوادگی تب (١٣٨٢) نافرمانی از پدر←فاصلة عاطفی ←خوداتکایی ←شکل گیری بحران ← دزدی و قتل رؤیای خیس (١٣٨٤) علاقة خارج از عرف ←خوداتکایی ←شکل گیری بحران ← مرگ کنعان (١٣٨٦) پیگیری علایق شخصی ←خوداتکایی ←فاصلة عاطفی ←شکل گیری بحران ← توسل به امر مقدس ← حل بحران هفت دقیقه تا پاییز(١٣٨٨) پی گیری شخصی ←اهداف و تمایلات ←فاصلة عاطفی ←شکل گیری بحران ← بازگشت به سمت خویشاوندان ←حل بحران به رغم رشد فردگرایی و کاهش صمیمت در بین اعضای خـانواده ، روایـت فـیلم هـا خواهـان بازگشت به سمت جمع گرایی و دوری از فردگرایی است ؛ یعنی در سـه فـیلم شـام آخـر، تـب و رؤیای خیس سمت وسوی فردگرایانه کنش های شخصیت ها و پای بندی به آن بـه ایجـاد بحـران در خانواده و درنهایت واقعة ناگواری مانند قتل و مرگ منجـر مـی شـود و در دو فـیلم کنعـان و هفت دقیقه تا پاییز بازگشت به شاخص های جمع گرایی دیده می شود؛ یعنی شخصـیت داسـتان به امر مقدس و اعتقادات یا خویشاوندانش و زندگی با آنـان (خـانوادة گسـترده تـر) سـوق پیـدا می کند و در هر دوی این موارد بحران به وجودآمده حل می شود.