خلاصة:
حکمتی که امروز با نام حکمت متعالیۀ صدرایی شناخته میشود و بر بلندای تاریخ فلسفۀ اسلامی میدرخشد، از آغاز تدوین تاکنون، دارای فراز و نشیبهایی بوده که درخور مطالعۀ تاریخی است. بر هیچکس پوشیده نیست که رشد و شکوفایی انواع دانشها مرهون همت بلندِ مردانی است که با فداکاری خود، در این راه از هیچ تلاشی فروگذار نکردند. آخوند کاشی را میتوان از مُروّجان و بلکه از احیاگران حکمت متعالیه صدرایی دانست. تسلط او بر مبانی این دانش شگرف و تدریس مستمر او موجب شد تا نام او در حلقۀ استادان و مدافعان آن ثبت شود، همچنانکه روش علمی و پایبندیاش به آموزههای این حکمت، سبب شد تا دلهای بسیاری رو به سوی حکمت مزبور بیاورند. مطالعۀ کوتاه حاضر، کوششی است برای گوشزد کردن نقش این حکیم فرزانه و شناساندن سهم او در ترویج این فلسفۀ متعالی
ملخص الجهاز:
پژوهش نامه کاشان ، شمارة هفتم (پپاپي ١٥) پاييز و زمستان ١٣٩٤، ص ٢٤ـ٣٩ / سهم آخوند کاشـي در ترويج حکمت متعاليه محمدباقر عامرينيا* عباس علي فراهتي ** چکيده : حکمتي که امروز با نام حکمت متعاليۀ صدرايي شناخته ميشـود و بـر بلنـداي تـاريخ فلسـفۀ اسلامي ميدرخشد، از آغاز تدوين تاکنون ، داراي فراز و نشيب هايي بوده کـه درخـور مطالعـۀ تاريخي است .
بر اين اساس ، وي مراتب کمال علمي و عملـي را در کاشـان طـي نمـوده ، سهم آخوند سپس به اصفهان رفته است ؛ چنان که سيد حسن مدرس شاگرد وي در وصـف او گفتـه : کاشاني در ترويج «آخوند کاشي در سال ١٢٨٦ از کاشان بـه اصـفهان آمـد، درحـاليکـه فـردي فاضـل و حکمت متعاليه 25 25 دانشمند بود» (همان جا).
وجـوه تمـايز ايـن دو مکتـب بـر پژوهشـگران فلسفه پوشيده نيست و پرداختن به آن ، از حوصلۀ اين مقاله خارج است ، اما مسئلۀ مهـم اين است که همان گونه که برخي از محققان گفته اند: «در حوزة ميرداماد بود که بنيان هاي حکمت متعاليه پيريزي شد و در حقيقت اين حکمت متعاليه است کـه سرفصـل نـوين در تاريخ فلسفۀ اسلامي است و دورة فلسفي اصفهان را به عنـوان يـک دورة متمـايز بـا خط جديد شکل داده است .