خلاصة:
کتاب در تاریخ اندیشه بشر کارنام های درخشان و جایگاهی یگانه دارد. جایگاه کتاب آ نچنان
اساسی و استوار است که ب یتردید م یتوان آن را یکی از مه مترین نما دهای آگاهی، خردورزی و
دانشوری در تاریخ تمدن جهان دانست. اما ظهور رسان ههای رقیب در دنیای معاصر شک و تردیدی
جدی دربارة سرنوشت کتاب در دل بسیاری از اهالی فرهنگ ایجاد کرد هاست. درنتیجه طی چند
مبنای بح ثهای گوناگون بود هاست. گروهی - که به کتاب نخواندن « آیندة کتاب » ، دهه گذشته
خود م یبالند! - بر این باورند که سیل رسان ههای جدید سرانجام کتاب را با خود خواهدبرد. در
مقابل، گروهی از دوستداران و شیفتگان کتاب اطمینان دارند که کتاب در چنان قله رفیعی
ایستاده که هیچ یک از این سیلا بها به آ نجا نخواهد رسید. بنابراین، کتاب نخواهدمرد و برای
همیشه در کنار ما خواهدماند. اما معمولا ابهامی در این مباحث وجوددارد که منجربه آشفتگی و
« خواندن » و سهم « کتاب » لغزش استدلالی م یشود. این ابهام ناشی از نادید هگرفتن تعریف مفهوم
در سرنوشت آن است. مشخص نیست که مراد ما از کتاب دقیقا چیست و مه مترین کارکردهای
آن را در چه م یدانیم. آیا منظور از کتاب شکل فیزیکی آن است یا فارغ از جنس کتاب، آن را
به مثابه رسان های ب یبدیل برای تولید و انتشار اندیشه تلقی م یکنیم؟ تا زمان یکه این دو موضوع
مشخص نشود، نم یتوان در این بحث به نتیج های روشن رسید. اگر کتاب ابزاری برای خواندن
است که تجربه چند دهه گذشته نشان م یدهد که با فراگیری رسان ههای رقیب ن هتنها از ضرورت
و اهمیت خواندن کاسته نشده که برعکس پیوسته بر آن افزوده شد هاست. بنابراین، چگونه م یتوان
تصور کرد که انسانی که هر روز بیشتر از گذشته به خواندن نیازمند است، از کتاب که بزر گترین
نماد خواندن در تاریخ است ب ینیاز خواهدشد؟ بله ممکن است کتاب در قال بهای تازه عرضه شود،
اما حیاتش استمرار دارد؛ که در این یادداشت به بخشی از شواهد موجود در این زمینه با تکیه بر
سهم خواندن در سرنوشت کتاب میپردازم.
ملخص الجهاز:
نخسـت آن که آیا تساباسلتاسنو٩٥ش٣م١اره ١٠ منظـور مـا از کتـاب ماننـد یـک شـی ء فیزیکی اسـت یـا کتـاب را در مقام یک رسـانه و ابـزار ثبـت و انتقـال دانـش می شناسـیم ؟ آیـا منظـور فقـط کتـاب چاپی اسـت ، یـا همۀ ٣٢٠٥٠٣ شـکل های کتـاب مثـل کتاب هـای الکترونیکـی در ایـن بحـث جـای دارنـد؟ بنابرایـن ، آن هایـی کـه می گوینـد کتـاب نابـود می شـود معلوم نیسـت منظورشـان از کتـاب دقیقا چیسـت و چـه ویژگـی مرتبـط با کتـاب را درنظـر دارند.
مثلا اکنون که رسـانه ای مثـل تلگرام در جامعـۀ مـا فراگیـر شـده و میلیون هـا کاربر دارد، پرسـش این اسـت که آیا تلگرام سـرانۀ مطالعـه را کاهـش داده یـا بـر آن افـزوده اسـت ؟ من که فکـر می کنم در مجمـوع تلگرام سـرانۀ مطالعـه را افزایش داده اسـت ؛ زیـرا گرچه باعث شـده برخی مشـتاقان کتاب وقت کمتـری صـرف کتاب خوانـی کنند و سـاعت ها در تلگـرام بچرخند، در مقابل بسـیاری از مـردم را کـه قبـلا اهـل مطالعـه نبوده انـد، به نحوی بـه خواندن مشـغول کرده اسـت .
ژان کلـود کریـر بـر ایـن بـاور اسـت کـه ذهـن مـا بـا خوانـدن شـکل می گیـرد.
در چنین شرایطی که فضای مجازی رفته رفته تمام زندگی ما را اشغال کرده است و تنها براساس یک پژوهش از میان صدها پژوهش انجام شده در کشور، ٢٨ میلیون ایرانی از گروه ها و کانال های تلگرام برای نیل به اهداف متنوع خود استفاده می کنند و این غیر از آمار استفاده از سایر شبکه های اجتماعی و موبایلی است ، قطعا حضور در فضای مجازی بدون داشتن سواد رسانه ای باعث خسارت های جبران ناپذیر خواهدشد (آقاسی ، ١٣٩٥: ٢).