خلاصة:
با مشاهده حرکتهای افراطی گروههایی مانند سلفیهای جهادی، القاعده، طالبان، و... که همگی بهنوعی خواهان برقراری حکومت اسلامی هستند، میتوان گفت، آنها گروهی از اسلامگرایان تندرو اهل سنتاند که خود را نماینده واقعی دین میدانند. در این میان، جریانی رادیکال موسوم به داعش با اعمال خشونتآمیز، پدید آمده که با روند در پیش رو و با حمایت کشورهای غربی و کشورهای منطقه، بهنوعی همه جوامع جهان را تحتالشعاع قرار داده است. هدف این مقاله، شناخت جریانهای تکفیری برآمده از ایدئولوژی وهابیت و درنهایت، داعش است. این مقاله در پی پاسخگویی به این پرسش اساسی است که «خاستگاه جریانهای افراطیگری اسلامی کجا بوده و این جریانها چگونه شکل گرفتهاند؟» فرضیهای که در پاسخ به این پرسش مطرح میشود، این است که «منشأ جریانهای افراطیگری اسلامی، در عربستان سعودی بوده و از جریان وهابیت سرچشمه گرفته و تکوین یافتهاند». بهعبارت دیگر، داعش جریانی است با پیشینة گروههای افراطی که منشأ آن وهابیت است؛ بنابراین، جریان نوینی نیست. این مقاله براساس روشی تبیینیـتحلیلی با استفاده از منابع کتابخانهای و اینترنتی انجام شده است.
ملخص الجهاز:
درواقـع جریان هـای افراطـی در جهـان اسـلام ، از ایـدئولوژی وهـابی و سـلفیگری تکفیری سرچشمه گرفته اند و در این میان ، داعش یا همان گروه موسوم به «دولـت اسـلامی عراق و شامات » انشعابی از القاعده است که در مدت کوتاهی توانسته بخش هـایی از عـراق و سوریه را زیر سلطه خود درآورد و در کانون توجه بین المللی قرار گیرد.
داعـش ، وابسـته بـه گروه های تندرو اسلامی و منشاء اصلی آن ، ایدئولوژی وهابیت اسـت ؛ بنـابراین ، یـک جریـان تندرو اسلامی نوین محسوب نمیشود و همان گونـه کـه اشـاره شـد، برآمـده از سـلفیگری تکفیری است که امروزه در قالب جدیدی وارد میـدان شـده و برخـی از کشـورها بـا فـراهم کردن زمینه برای تقویت اندیشه های این گـروه خشـونت طلب ، بـه مشـکلات منطقـه دامـن میزنند.
در پایان نیز شـاخه های وهابیـت و همچنـین ، نقـش ایـدئولوژی وهابیت در حمایت از گروه های تندرو و بنیادگرا در منطقه خاورمیانـه کـه منشـأ آن ، کشـور عربستان سعودی است ، مورد بررسی قـرار میگیـرد؛ بنـابراین ، هـدف ایـن مقالـه «مطالعـه موردی داعش و توضیح این نکته است که این جریان چگونه بـه وهابیـت تنـدروی اسـلامی متصل میشود و از کجا سرچشمه میگیرد».
اسلام سیاسی نیز کـه از آن با عنوان بنیادگرایی اسلامی یاد میشود، گفتمانی است که اسلام را محور رفتـار سیاسـی خود قرار داده است و در مغایرت با گفتمان غرب شـناخته میشـود، امـا آنچـه امـروزه سـبب افزایش اهمیت اسلام سیاسی شده این است که گروهـی از طرفـداران آن ، بـه خشـونت علیـه مخالفان ازجمله جهان غرب روی آورده اند که ما آن را در قالب گروه هـای تروریسـتی ازجملـه القاعده مشاهده میکنیم (فراتی و بخشی شیخ احمد، ١٣٩١: ١٤).